Gönen Çayı’nda Ekolojik Çöküş: Bilim İnsanlarından Acil Eylem
Balıkesir’in Gönen ilçesinden Marmara Denizi’ne dökülen Gönen Çayı, endüstriyel ve tarımsal atıklar nedeniyle ekolojik çöküşün eşiğinde. Prof. Dr. Mustafa Sarı ve Doç. Dr. Uğur Karadurmuş tarafından yapılan ölçümler, çaydaki çözünmüş oksijenin kritik seviyelere düştüğünü ortaya koydu. Uzmanlar, “Gönen Çayı temiz akmazsa, Marmara Denizi yeniden müsilajla boğulacak” uyarısında bulundu.
Gönen Çayı’nda Tehlike Çanları Çalıyor
Balıkesir’in Gönen ilçesinden geçerek Marmara Denizi’ne ulaşan Gönen Çayı, alarm veriyor. Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi öğretim üyeleri Prof. Dr. Mustafa Sarı ve Doç. Dr. Uğur Karadurmuş, 24 Ekim 2025’te gerçekleştirdikleri su kalitesi ölçümlerinde ekolojik çöküşün başladığını tespit etti. Deltadan Gönen Regülatörü’ne kadar 11 noktada alınan numunelerde, çözünmüş oksijen oranı 0,11–0,17 mg/L seviyelerine düştü.
Bu veriler, çayda sucul yaşamın neredeyse tamamen durduğunu ve ekosistemin çöküş aşamasına geçtiğini gösteriyor. Ölçümlerde ayrıca pH, amonyum, tuzluluk ve iletkenlik değerlerinin yüksek çıkması, endüstriyel kirliliğin boyutunu gözler önüne serdi.
“Bu Çay Artık Su Değil, Atık Akıyor”
Prof. Dr. Mustafa Sarı, Gönen Çayı’ndaki durumu şu sözlerle özetledi:
“Buradan akan su değil, atık. 55 kilometre boyunca ölçüm yaptık. Bazı bölgelerde çözünmüş oksijen 0,1 mg/L’ye kadar düşüyor. Bu, hiçbir canlının yaşayamayacağı anlamına geliyor. Gönen OSB’nin ve çiftliklerin atıkları çaya karışıyor. Çözüm basit: Bu atıkları durdurmalıyız.”
Sarı, Gönen Çayı’nın bir zamanlar yılan balıkları, tirsi ve ak balıkların göç rotası olduğunu, bugün ise bu türlerin tamamen yok olduğunu vurguladı.
“Su Güvenliği, Ulusal Güvenliktir”
Prof. Sarı, su kirliliğinin yalnızca çevresel değil, ulusal bir güvenlik sorunu olduğunu belirterek şunları söyledi:
“Su kıtlığı yaşıyoruz ama var olan suyu da kirletiyoruz. Gönen OSB’nin atıkları, evsel ve tarımsal atıklarla birleşince çay zehre dönüyor. Bu çayı kurtarmak Marmara Denizi’ni kurtarmaktır. Aksi halde müsilaj geri dönecek.”
Acil Eylem Planı Çağrısı
Bilim insanları, Gönen Çayı’nın hâlâ toparlanma kapasitesine sahip olduğunu ancak acil önlem alınmazsa geri dönüşün imkânsız hale geleceğini vurguluyor. Sarı, “Bu çay kirli doğmadı, biz kirlettik. Ancak doğru adımlarla yeniden temiz akabilir” dedi.
Uzmanlar, Gönen OSB atıklarının kontrol altına alınması, evsel ve tarımsal atıkların arıtılması ve yerel yönetimlerin ortak eylem planı oluşturması gerektiğini belirtiyor.