Balıkesir'de Market Işıltısı, Pazarı Gölgede Bıraktı

Balıkesir Pazarcılarından Gerçek Hayat Hikâyeleri:

“Eskiden Bereket Vardı, Şimdi Sadece Mücadele Var”

Balıkesir’in hafta sonu pazarlarında tezgâh açan esnaflar, bir zamanların bereketli pazarlarını özlemle anıyor.
Gazete Merhaba muhabiri Nursima Akyürek, Çiğdem Çetin ve Erdal Kabakçı gibi tezgâh başında yıllarını geçiren pazarcılarla konuştu. Ortak his aynıydı:
“Pazarın kokusu aynı ama ruhu değişti.”

“Domates 50 Lira Etmiyor Diyenler, Köyden Taşımayı Bilmiyor”

10 yıldır pazarcılık yapan Çiğdem Çetin, artan maliyetlerin ve düşen alım gücünün altını çiziyor:

“Domates 50 lira ama insanlar 30’a istiyor. Köyden getiriyoruz; mazot, poşet, hal ücreti, tezgâh parası derken zaten masrafla başlıyoruz. Emeklilerde para yok, herkes ucuz almak istiyor ama köylü de kazanamıyor.”

Çetin, marketlerin pazarcıları zorladığını da belirtiyor:

“Marketler kredi kartı kolaylığıyla insanları kendine çekiyor. Etikette ‘indirimli’ yazıyor ama aslında pahalı. Köylü emeğiyle üretirken, market bir tuşla fiyat belirliyor. Bu adil değil.”

Türkiye genelinde hane halkı harcamalarının %26’sı market alışverişine gidiyor. Ancak Türkiye Ziraat Odaları Birliği’ne göre market etiket fiyatları, üretici satış fiyatından ortalama %300 daha yüksek.

“Gençler Pazara Gelmiyor, Çünkü Evde Yemek Pişmiyor”

15 yıldır pazarcılık yapan Erdal Kabakçı, genç kuşakla birlikte pazar alışkanlığının da değiştiğini söylüyor:

“Sabah 3’te kalkıyorum, akşam 9’da ancak bitiyor. Eskiden pazar şenlik gibiydi. Şimdi gençler hazır yemeğe alıştı, pazara sadece yaşlılar geliyor. Gençler pazarı değil, ekranı takip ediyor.”

Kabakçı, artan yakıt ve malzeme maliyetlerinin işlerini zora soktuğunu da ekliyor:

“Elma 50 lira, mandalina 30 lira. Akaryakıt fiyatı artıyor, biz de ister istemez zam yapıyoruz. Ama alım gücü bitti. Bayram arifesinde sahte parayla dolandırıldık, 600 lira zarar ettik. Artık güven bile azaldı.”

“Eskiden Pazar Bir Kültürdü, Şimdi Mücadele Alanı”

Hem Çetin hem Kabakçı, pazarın artık bir dayanışma değil, hayatta kalma alanı olduğunu söylüyor.

“Eskiden insanlar hal hatır sorardı. Şimdi herkesin yüzünde yorgunluk var. Marketler büyüdükçe pazar küçülüyor ama pazar bitmemeli. Çünkü pazar sadece alışveriş değil, bir kültür.”

Balıkesir genelinde haftada ortalama 38 pazar yeri kuruluyor. Ancak son 10 yılda yerel pazarlardaki esnaf sayısı %27 azaldı. Türkiye genelinde de pazarcıların %40’ı “market zincirleri yüzünden gelir kaybı yaşadığını” belirtiyor.

“Pazar Bitmez Ama Değişir”

Uzmanlara göre pazarcılık kültürü kaybolmuyor, dönüşüyor. Yerel yönetimlerin kapalı pazar alanları oluşturması, dijital ödeme sistemlerinin esnafa entegre edilmesi ve üretici pazarlarının yaygınlaştırılmasıyla, pazar yeniden canlanabilir.

Ekonomik Gerçek:

Bir pazar esnafının günlük gideri (yakıt, tezgâh, taşıma, poşet, hal ücreti dahil) ortalama 1.200–1.800 TL. Gün sonunda 3.000 TL ciro yapan bir esnafın eline kalan net gelir çoğu zaman 1.000 TL’nin altında.