Bebeklerin Zekası Anne Karnında Tespit Edilebilecek
Tüp bebek embriyolarının zeka tahminiyle seçilmesini vadeden Herasight, bilim dünyasında hem umut hem de derin endişeler uyandırdı.
Bebeklerin Zekası Anne Karnında Tespit Edilebilecek
ABD merkezli yeni bir genetik girişimi, tüp bebek yöntemiyle oluşturulan embriyoların zeka düzeyini tahmin edebileceğini iddia ederek bilim dünyasında büyük yankı uyandırdı. Herasight adlı şirketin bu iddiası, hem bilimsel hem de etik açıdan tartışmaları beraberinde getirdi.
Herasight “Gizlilik Modu”ndan Çıktı
Bilim insanları Tobias Wolfram ve Alex Strudwick Young tarafından kurulan Herasight, kısa süre önce kamuoyuna tanıtıldı. Şirket, bugüne dek yüzlerce embriyoyu taradığını ve 17 farklı hastalığın gelişme olasılığını değerlendiren algoritmalar geliştirdiğini açıkladı. Ancak asıl dikkat çeken, şirketin geliştirdiği simülasyon aracıyla embriyo IQ tahmini yapabildiğini öne sürmesi oldu.
Simülasyonla Zeka Tahmini
Şirketin platformu üzerinden kullanıcılar, “intelligence” (zeka) seçeneğini tıklayarak anne-babanın etnik kökenini, ailedeki ortalama IQ düzeyini ve embriyo sayısını giriyor. Sistem, bu verilere dayanarak doğacak çocuğun tahmini zeka aralığını hesaplıyor. Bu uygulama, zeka gibi karmaşık bir özelliğin genetik verilerle ne kadar güvenilir şekilde tahmin edilebileceği sorusunu gündeme taşıdı.
Yasal ve Bilimsel Sınırlar Tartışmalı
ABD’de bu tür genetik taramalar yasal kabul ediliyor. Ancak Birleşik Krallık başta olmak üzere birçok ülkede, embriyolarda zeka gibi özelliklerin seçilmesi yasak. Bilim insanları ise genetik taramanın, zeka veya boy gibi karmaşık özellikleri güvenilir şekilde öngörebilmesi için yeterli bilimsel kanıt olmadığını vurguluyor.
“Daha Etik” Olduğunu Savunuyorlar
Herasight ekibi, tartışmalara rağmen bilimsel yönünü ön plana çıkarmaya çalışıyor. Yayınladıkları teknik belgede, hastalık taramalarının hem nüfus düzeyinde hem de aile içinde geçerli olacak şekilde test edildiğini belirtiyorlar. Ayrıca, Elon Musk’ın desteklediği Orchid ve Nucleus Genomics gibi platformlardan daha “etik” olduklarını ileri sürüyorlar.
“Modern Öjenizmin Kapısını Aralıyor” Uyarısı
Uzmanlar ise bu tür girişimlerin modern öjenizm uygulamalarını yeniden gündeme getirdiğine dikkat çekiyor. Genetik seçim yoluyla çocukların özelliklerini belirleme fikrinin, toplumda sınıfsal eşitsizlikleri artırabileceği ve insan genetik mirasına zarar verebileceği uyarıları yapılıyor. Birçok bilim insanı, Herasight’ın projesini bilimsel açıdan yetersiz ve etik açıdan tehlikeli buluyor.