BALIKESİR’DE KEÇECİLİĞİN SIRRI İLMEK İLMEK İŞLENEN ÜRÜNLER

BALIKESİR’DE KEÇECİLİĞİN SIRRI İLMEK İLMEK İŞLENEN ÜRÜNLER

Balıkesir’de önemli bir geleneğin temsilcileri arasında olan Keçeci Mehmet Mert Merhaba Gazetesi Muhabiri Nursima Akyürek’e konuştu.

Keçeciliğin eski yıllardan günümüze uzanan hikayesi Balıkesir ve ilçelerde hala anlatılır. Şehrimizde Toplu Taşıma çevresinde Demirciler Çarşısına uzanan yol boyunca ara sokaklarda keçecilere rastlamak mümkündür. Yün, kil ya da pamuğun ıslak ortamda çiğnenip dövülerek liflerin birbirine kaynamasıyla elde edilen keçe, özellikle hayvancılıkla uğraşan kırsal kesimde örtü, yaygı, çadır, giysi yapımında kullanılıyor. Kaba bir kumaş olan keçe soğuktan ve sıcaktan koruduğu gibi terlemeyi de önlüyor.

41 Yıl Öncesi ve Bugün

Keçeci Mehmet Mert, “Keçeciliğe eskisi gibi artık talep yok. Bundan 41 sene öncesine kadar Keçeciliğe çok fazla talep vardı. Ama ne yazık ki artık keçeye talep yok. Keçe artık çok fazla kullanılmıyor. Çünkü keçeyi en çok çobanlar kullanırlar. Çoban sürüyü meraya çıkarınca giyer ama artık çoban da kalmadı. Dolayısıyla keçe de alınmıyor.” dedi. Keçeci Mehmet Mert, 1954 doğumlu ve 1968’de ilkokulu bitirdikten sonra 1968 Yılında keçe ile tanışıyor. Çıraklıktan Ustalığa uzanan hikayesinde Keçeciliğin her adımını ilmek ilmek nüfuz etmiş.

“Balıkesir’de 10 Keçeci Bulmak Zor Sayılı Keçecileriz”

Mert şehirde Keçecilikten geçim sağlayan sayısının nadir olduğunu belirtti. Sayıca 10’u bulmayız diyen Mert mesleğimiz ustalık ve ustayız ancak belge yok diyerek geçmişte yapılması planlanan projeye değindi. Bu projeler bizden çok işi bilmeyenleri ön planda tutar gibi diyerek mesaj verdi. Mert, “Balıkesir’de Keçecilik yapan 10 kişi ya vardır ya yoktur. Çünkü artık kimse uğraşmak istemiyor. Çırak yetişmiyor. İnsanlar için bu işin geleceği yok. Devlet bile bir iş olarak almıyor Keçeciliği. Keçecilik her geçen gün kaybolmaya yüz tutuyor. Mesela Sabri Uğur Belediye Başkanıyken buradaki sanayi taşınacak dediler. Biz de dükkân istedik. Ama Ustalık Belgesi istediler. Ustalık Belgesi alalım dedik. Onu da Çıraklık Eğitim Merkezi veriyormuş. Anlayacağınız beklentimiz artık yok “dedi.Nursima Akyürek

Balıkesir’de Keçeden El Emeği Ürünler

Balıkesir Merkez’de ve Savaştepe İlçesi Sarıbeyler Beldesi ve bazı dağ köylerinde yapımı devam eden keçe yapımı günümüzde hala geleneği sürdürüyor. Keçe hammaddesi yün olan, yünün sabunlu su ile ıslandırılıp birçok işlemden geçirilerek dövülmesi ile oluşturulan bir kumaş olarak biliniyor.

Keçe Yapımına İlişkin:

Türklerde göçebe yaşam ile ortaya çıkan geçmişi uzun olan bu el sanatı azalarak da olsa günümüze kadar geldi. Kullanım alanları ise: Yaygı keçesi, paspas, kepenek, külah, yelek, pantolon, çanta olarak biliniyor. Öte yandan Keçenin yapımında yün yapılacak eşyaya göre tartılır ve yay-tokmak yardımıyla veya Makine ile taranıp, kabartılıyor. Yere açılan hasıra göz kararı ile yünün büyük bir kısmı saçkı ile atılarak yerleştirilir ve hasır rulo şeklinde sarılıyor. Bu sırada yünün keçeleşmesini sağlayacak sabunlu su için kazana su konulur ve kaynatılıyor. Kaynayan suya sabunda eklenerek ateş üzerinde su karıştırılır ve bu sabunlu su keçenin oluşumundaki her aşamada kullanılıyor. Rulo olarak sarılan hasır açılır ve yassılmış yünün üzerine tasa konulan sabunlu su süpürge yardımıyla, yünün her tarafına gelecek şekilde sepiliyor. Islandırılan yün hasıra sarılır. Hasırın dışına Tepme İşleminde kirlenmemesi için çuval bezinden sargı sarılır ve ip ile hasır sıkıca bağlanıyor. Keçe Ustası ayakları ile hasırı dükkanın içinde bir götürüp bir getirerek Tepmeye başlar. Tepme İşlemi yaklaşık yarım saat sürer ve yün gitgide gevşemeye başlar. Tepmeden sonra açılan hasırda keçeler ters yüz ediliyor. Keçenin kenarları kaba yün ve sabunlu su kullanılarak el yardımıyla düzeltilir bu işleme Çatkı deniliyor.

KEÇELER HANGİ İLLERE PAZARLANIYOR?

Ayrıca İl Kültür ve Turizm Müdürlüğünden alınan bilgilere göre; Yapılan keçe ürünleri sanayii ve kırsal kesimin ihtiyacını gidermeye yönelik de oluyor. Balıkesir’de yapılan sanayi keçeleri ile kepenekler Eskişehir,İzmir,Ankara, İstanbul, Kastamonu, Bilecik, Bursa ve civar ilçelere pazarlanıyor.

Keçe işlemleri

Keçenin sağlamlığını arttırmak için keçenin altına ve üstüne bir kenara ayrılan yün saçkı ile sepilir.Eğer kepenek yapılıyorsa kepeneğin ense ve külah kısmı da bu sırada sepilmektedir.Sabunlu su yünün üzerine sepilerek hasır toplanır ve bağlanarak II.Tepme İşlemi gerçekleşir.Bu işlem yaklaşık yarım saat sürer ve açılan hasırdaki keçeye istenilen motif veya sipariş veren kişinin ad ve soyadı baş harfleri,sipariş üzerine yapılmıyorsa yapan Ustanın adını baş harfleri daha önceden hazırlanmış renkli keçe parçaları kullanılarak sabunlu su ile yapıştırılır.Tekrardan sabunlu su kullanılarak ıslanan keçe hasıra sarılarak bir on dakika daha tepilir ve keçe hasırın içinden çıkarılıp tezgah üzerine alınır. Sargı ile sarılan keçe kol gücü ile dövülüp haşlanmaya başlanır.Keçe iki üç saat boyunca hem ıslandırılır hem de dövülür.Kol ile dövme işleminin çeşitli biçimleri vardır:Yuvarlama,Kollama,Körükleme.Zaman geçtikçe keçe sertleşip sıkılaşmaya başlar ve biraz da küçülür.Yünün rengi keçe rengine gelince keçe katlanarak suyu süzülsün diye bir kenara konulup bir gün dinlendirilir.Böylece sık sık sabunlu su ile ıslandırılan keçenin emmediği suyu da akıtılmış olur.

Keçe ertesi gün tezgah üzerine alınarak düzden,tersten,enden ve boydan olmak üzere farklı şekillerde katlanarak bir süre yuvarlama yapılır. Sonra tezgaha açılan keçeye tokaçla vurularak keçenin katlama yerleri ve kenar kısımları düzeltilir.Keçe sırığa sarılır,yaklaşık on dakika sırık ile keçe tezgah üzerinde yuvarlanıp açılır.Tokaç ile vurularak düzeltilen keçe şekline uygun bir şekilde asılarak kuruması için açık havaya çıkarılır.Havanın sıcaklık durumuna göre kuruma işlemi bir veya iki gün sürmektedir.

ÇOBAN KEPENEĞİ

Yapılan keçe türü Çoban Kepeneği ise son Tokaçlama İşleminden sonra Tokaç yardımıyla kepeneğin ön yüzünde açılacak olan kanatlar belirginleştirilir ve bıçak yardımıyla aşağıdan yukarıya bu kısımlar açılır.Makas ile ense ve yaka kısmı düzeltilir.Yeni açılan yivler el ile ovularak sertleştirilir.Böylece bu kısımlardan oluşacak açılımlar önlenmiş olur.Kepenek şekli bozulmasın diye askıya asılarak açık havada kurumaya bırakılır.

Desen Oluşturmada Kullanılan Renkli Keçenin Hazırlanması:

Bir teneke kutuda veya kazanda kaynatılan suyun içine istenilen renk için yün boyası atılır ve karıştırılır.Boya boza kıvamına gelince kazanın altındaki ateş azaltılarak içine renksiz keçe parçaları atılır ve kaynamaya bırakılır.Boyanın içine atılan bir avuca yakın tuz boyanın keçeye tamamen geçmesini sağlar ve yarım saate yakın boya içinde bekletilen keçeler istenen rengi alınca boyadan çıkarılır.Açık havaya çıkarılarak kurumaya bırakılır. Bu şekilde bir çok renkten hazırlanan renkli keçeler desen yapımında kullanılır.Keçeler desene göre kesilerek kullanılır.

Haber: Nursima AKYÜREK