Bitkilerde Stres-2
Değerli okurlarım; 6 Nisan 2023 tarihli kısa yazımda bitki gelişim aşamalarında önemli olumsuzluklara sebep olan bitkilerde stres konusuna giriş niteliğinde başlangıç yaparak, buğdayda verim hakkında örnekler vermiştim sizlere. Gelelim bu haftanın konusuna, bitkilerde stres ile ilgili daha dolu bir içerikle bilgiler vermek istiyorum. Bitkiler gelişme dönemlerinde her zaman uygun şartlara maruz kalmayabilirler ve bazen normal olmayan zor şartlarla karşılaşabilirler ve gelişimleri aksar. Olumsuz şartlar; iklimsel nedenlerden, çevresel nedenlerden ve bitki hastalık-zararlıları ile yabancı ot varlığı gibi nedenlerden kaynaklanabilir. Bu stres etmenlerinden canlı olanlara yani; hastalıklar, böcekler, yabancı otlar kaynaklı olanlara “biyotik stres etmenleri”, iklimsel ve çevresel olaylardan kaynaklananlara ise “abiyotik yani biyotik olmayan stres etmenleri” demekteyiz.
Abiyotik etmenler iklimle ilgili olaylardır. Bunların arasında kuraklık, sıcaklık ve gece-gündüz arası sıcaklık farkı, su azlığı veya su fazlalığı, su baskını, ışıklanma süresinin azlığı, sıcak veya soğuk rüzgârların varlığı ve şiddeti, dolu, don, kar örtüsü, buzlanma gibi faktörlerin sebep olduğu olumsuzluklar vardır. Bunların yanında toprakta veya suda tuzlanma, hava kirliliği, bitki besin elementlerinin eksikliği veya fazlalığı, toprağın ve suyun pH değeri gibi etmenler ile tarım ilacı kullanımı da abiyotik yani canlı olmayan stres etmenlerin içinde yer alır. Ayrıca hastalıklar, böcekler, virüsler, nematotlar ve yabancı otlar da biyotik yani canlı olan stres etmenleridir.
Siz kafanızı karıştırmayın biyotikmiş, abiyotikmiş diye; neticede tek bir sonuç var: bitki olumsuz olan her şeyden dolayı strese girebilir ve bu stres gelişimini olumsuz yönde etkiler. Bitkilerin girdiği bu stres, çoğu zaman geçici ve kısa bir dönemdir. Bitki, her gelişim döneminde farklı veya aynı bir stres etmeni ile karşı karşıya gelebilir.
Öncelikle şu bilinmelidir: bitkiler uyandıktan sonradan itibaren hasat sonrasında tekrar uyuyana kadar veya tohumdan çıkan bitkicik, tekrar tohum yapıp kuruyana kadar her aşamada gelişirler ve her aşamada çeşitli stres etmenlerine maruz kalırlar. Her gelişim aşamasında bitkinin özel bir isteği olduğu gibi özel bir de hassasiyeti vardır. Bu isteğin gereğinden fazla karşılanması da önemsenmemesi de zarar getirir. Stres koşulları, bitkilerin büyümesi ve gelişmesini olumsuz etkilediği kadar, verimini ve meyve kalitesini de olumsuz etkiler.
Bitkilerin strese gireceği bilinen veya tahmin edilen zamanlarda bitkileri stresten koruyan veya bitkilerin stresli dönemi çabuk atlatmalarını sağlayan destek ürünleri mevcut. Bu ürünlere anti stres ürünleri diyoruz ve bu ürünler bitki besleme ürünü (gübre) olarak geçerler ve beklenen en iyi performansı alarak iyi bir netice almanız için bu ürünleri tahmin edilebilen stres koşullarından önce kullanmanızı tavsiye ederim.
Bitkiler ne zaman stres yaşamazlar biliyor musunuz? Çevre koşullarının iyi ve normal şekilde gittiği zamanlarda yaşamazlar. Stres faktörlerinden bitkiyi koruma için öncelikle bitkiyi güçlü tutmak esastır. Fakat bu fazla gübreleme yapmak demek değildir. Uygun zamanda, uygun miktarda ve doğru gübre kullanılmalıdır.
Çiftçiler meteorolojik olayları cep telefonlarından takip ediyorlar. İklimsel olarak nitelendirdiğimiz tüm stres etmenlerinde bitki gelişimini geriletme hatta durdurma etkisi görülür ve stres faktörünün etkisi bitki gelişiminin akıbetini belirler. Örneğin don olayı -1 derecede 3 saat olursa da zararlı olabilir, -5 derecede yarım saat olursa da zararlı olabilir. Gece ve gündüz sıcaklık dereceleri arasındaki fark çok fazlaysa daha fazla zarar verir, bir sulayıp bir sulamamak veya fazla sulama yapmayı sulama düzensizliği olarak adlandırıyoruz. Bitki üst aksamı gelişemez, çiçekteyse çiçek açmaz veya meyve tutmaz, meyve irileşmez, bitki başına verim miktarı artmaz, vs. vs.
Stres koşulları oluşmadan önce kullanmanız gereken bitki bağışıklık sistemi artırıcı maddeler ve bitki bünyesini güçlendirici maddeleri mutlaka stres koşulları oluşmadan önce kullanın.
Her zaman “keşke” değil, “iyi ki” demeniz dileğiyle kalın sağlıcakla.
