Covıd-19 Aşılarıyla İlgili Bilinmesi Gerekenler

Covıd-19 Aşılarıyla İlgili Bilinmesi Gerekenler

Balıkesir Tabip Odası covıd 19 aşılarına ilşkin önemli açıklamalarda bulundu.Tabip Odası Başkanı Necdet Uçan aşılarla ilgili sorulan pekçok soruya açıklık getirdi.

COVID pandemisini kontrol altına alabilmenin tek yolu hastalığın bulaşmasını azaltmak diyen Tabip Odası Başkanı Uçan, “Virus insanlar arasında yayıldıkça değişime uğramakta ve daha bulaşıcı, daha ağır hastalık yapan ve aşıların etkisine daha dayanıklı varyantlar ortaya çıkmaktadır. Aşı, kişileri korumak ve pandemiyi durdurmanın yanı sıra varyant gelişmesini engellemek için de en etkili yöntemdir.”dedi.

“Türkiye’de yaklaşık 60-70 milyon kişinin aşı olması gerekiyor”

“Bulaşıcı hastalıklarda, bir toplumda hastalığa karşı bağışıklık kazanmış bireylerin sayısı belirli bir oranın üzerinde olursa o hastalığın toplumda yayılması belirgin şekilde azalır. Pandeminin başından itibaren sıklıkla kullanılan “sürü bağışıklığı-herd immunity” ifadesi, toplum bağışıklığını ifade etmektedir. Her bulaşıcı hastalık için hastalığın yayılımını durdurabilmek amacıyla gereken toplum bağışıklığı oranı değişmektedir. Hastalık etkeninin bulaşma hızına ve aşıların etkinlik oranlarına göre değişmekle birlikte salgının kontrol altına alınabilmesi için Türkiye’de yaklaşık 60-70 milyon kişinin aşı olması gerekmektedir. Daha bulaşıcı varyantlar ortaya çıkarsa bu sayı artacaktır.Kısaca özetlemek gerekirse, salgının yayılımını durdurmak için ulaşılması gereken toplum bağışıklığı oranına sadece aşılanma yoluyla güvenli bir şekilde ulaşılabilir.”

KAÇ TÜR COVID-19 AŞISI VARDIR?

COVID hastalığı için beş tür aşı geliştirilmiştir. Bu aşıların dördü bilinen yöntemlerle geliştirilirken mRNA aşıları yeni bir teknoloji ile geliştirilmiştir.

• İnaktive virus aşıları; hastalığa neden olmayan ancak bağışıklık yanıtı oluşturan etkisizleştirilmiş virus içeren aşılardır. Ülkemizde uygulanmakta olan Sinovac’ın CoronaVac aşısı ve her yıl uygulanan grip (influenza) aşıları inaktif aşılardır.
• Canlı atenüe aşılar; hastalığa neden olmayan ancak bağışıklık yanıtı oluşturan zayıflatılmış virus içeren aşılardır. Kızamık, kabakulak, su çiçeği aşıları da canlı atenüe virüs aşılarıdır. Henüz dünyada kullanıma girmiş canlı atenüe COVID-19 aşısı bulunmamaktadır.
• Protein subunit aşıları; virüsün yapısını taklit eden protein parçalarını kullanan protein bazlı aşılardır. Novovax ® aşısı bu tüden aşıdır.
• Viral vektör aşıları; SARS-CoV-2 virusunun RNA parçacıklarını taşıyan hastalık yapıcı etkisi olmayan virusların kullanıldığı aşılardır. Oxford-AstraZeneca aşısı, Sputnik V aşısı bu türden aşılardır.
• m-RNA aşıları; protein üretmek için genetik olarak tasarlanmış RNA parçacıklarını kullanan yeni teknoloji ürünü aşılarıdır. Ülkemizde uygulanmakta olan BioNTech aşısı bu türden bir aşıdır

2021 yılı Haziran ayı itibariyle dünyada acil kullanım onayı ve ruhsat almış 11 aşı, kullanım onayı almak üzere olan bir aşı olmak üzere toplam 12 adet aşı bulunmaktadır.

Acil kullanım onayı veya ruhsat alan aşılar; Pfizer/BioNTech (ABD-Almanya-mRNA aşısı), Moderna (ABD-mRNA aşısı), Oxford-AstraZeneca (Birleşik Krallık-Viral vektör aşısı), Johnson & Johnson (ABD-Viral vektör aşısı), Gameleya-Sputnik V (Rusya-Viral vektör aşısı), SinoPharm (Çin-İnaktive virus aşısı), Sinopharm Wuhan (Çin-İnaktif aşı), Cansino (Çin-Viral vektör aşısı), Sinovac (Çin-İnaktive virus aşısı), Bharat Bitech (Hindistan-İnaktive virus aşısı), Vector Institute (Rusya-Protein subunit aşısı) olarak sıralanabilir.

ACİL KULLANIM ONAYI ÇOK HIZLI VERİLMEDİ Mİ? AŞILARIN GÜVENLİ OLDUKLARI KESİN BİLGİ Mİ?

COVID-19 aşılarının hızlı geliştirilmiş olmaları ve kullanılmaya başlanmaları aşıların güvensiz olduğu anlamına gelmez. Bilimsel teknolojik ilerlemenin geldiği nokta, teknolojik altyapının hazır olması, salgının en başında virusun genetik haritasının çıkartılmış olması, ulusal ve uluslararası kuruluşların büyük desteği, aşıların bu kadar hızlı geliştirilmesini sağlamıştır. Örneğin mRNA aşıları üzerinde yüzlerce bilim insanı 30 yıldan uzun bir süredir çalışmakta olduğu için hızla üretilebilmişlerdir. Aşı sonrası ciddi yan etkiler genellikle ilk 2 ay içerisinde ortaya çıktığından acil kullanım onayı veren kuruluşlar çalışmalarda 2 ay sonunda yan etki görülmemesini yeterli kabul etmişlerdir. Bugüne kadar 6 aydan uzun bir süre içinde farklı aşılardan toplam 2,5 milyar doz uygulanmış ve sonuçların gözlenme şansı olmuştur. Hem Sinovac® hem BioNTech® dünya genelinde güvenle uygulanmaya devam etmektedir.

COVID-19 AŞILARININ YAN ETKİSİ YOK MU?

Tüm aşılarda olduğu gibi COVID-19 aşılarının da yan etkileri olabilmektedir. Sık görülen yan etkiler aşı yerinde ağrı, ateş, halsizlik, baş ağrısı, kas ağrısı, ishal gibi yan etkilerdir. Bu yan etkiler, aşı ile verilen antijene karşı vücudumuzun yanıt vermesi nedeniyle ortaya çıkar. Genellikle kısa (1-3 gün) sürer ve çoğunlukla günlük yaşantımızı engellemeyecek kadar hafiftirler. İki dozda uygulanan aşılarda ikinci dozdan sonra yan etkiler biraz daha sık görülebilir. Şikayetler ağrı kesici, ateş düşürücü ile azaltılabilir. 3 günden uzun süren yan etkilerde doktora başvurmanızda fayda olacaktır. Nadir görülen yan etkiler %1’den daha az sıklıkta karşımıza çıkar. Alerji bunların başında gelir. Çoğu alerjik yan etki önemsizdir, çok nadiren ciddi alerji gelişebilir. Ciddi alerji aşıdan sonraki ilk dakikalarda ortaya çıkacağı için aşılanan kişilerin sağlık kuruluşunu 15-30 dakikadan önce terk etmemesi gerekir.

HANGİ COVID-19 AŞISINI OLMALIYIZ?

Bugüne kadar geliştirilen ve acil kullanım onayı alan tüm COVID-19 aşıları güvenlidir. Etkileri ve yan etkileri birbirlerine kıyasla farklılık göstermekte ise de hepsi Dünya Sağlık Örgütü’nün etkililik ve güvenlik kriterlerini karşılamaktadır. Bu nedenle, herhangi bir aşıyı özellikle beklemeksizin ilk temin edilecek aşıyı olmanız önerilir.  Dünya genelinde uygulanmakta olan aşılar içerisinde varyantlara yüksek etkisi ve çok sayıda kişiye uygulanmış olmasından kaynaklanan bilimsel veri zenginliği ile BioNTech® öne çıkmaktadır.

DAHA ÖNCE COVID’E BENZER ŞİKAYETLERİ OLAN ANCAK PCR İLE POZİTİFLİK TESPİT EDİLMEYEN KİŞİLER ŞİMDİ AŞILANSINLAR MI?

Daha önce PCR testi ile COVID-19 geçirdiği kanıtlanmayan herkes, bir dönem COVID-19’a benzer şikayetler yaşamış olsalar bile aşılanmalıdır. Aşıların COVID-19 geçirmiş olan kişilerde farklı yan etkileri de olmadığından güvenli bir şekilde aşılanabilirler.

HASTALIĞI GEÇİRMİŞ OLAN KİŞİLERİN AŞILANMASI GEREKLİ Mİ? NE ZAMAN AŞILANSINLAR?

Bugüne kadarki bilimsel veriler hastalığı belirtili olarak geçiren kişilerde bağışıklığın yaklaşık 6-12 ay devam ettiğini göstermekle birlikte zamanla koruyuculuğun azalması söz konusu olduğundan hastalığı geçiren kişilerin 6 aydan itibaren aşılanabilecekleri düşünülmektedir.

COVID-19 AŞISINDAN SONRA TESTLERİM POZİTİFLEŞİR Mİ? ANTİKOR TESTLERİME BAKTIRMALI MIYIM?

COVID-19 aşısı sonrasında PCR veya antijen testleri pozitifleşmez. Antikor testlerinde pozitifleşme olabilir. Ancak antikor testleri aşının işe yarayıp yaramadığını göstermek için kullanılmazlar. Aşıdan sonra antikorlarınıza baktırmanıza gerek yoktur. Aşıların sağladığı bağışıklık sadece antikorlara bağlı değildir. Rutin testlerle ölçemediğimiz hücre bağışıklığı ve salgılarımızda oluşan antikorlar korunmada çok önemli rol oynarlar.

COVID-19 AŞISINDAN ÖNCE ANTİKORLARIMA BAKTIRMALI MIYIM?

Hayır. Antikorların miktarı koruyuculuğun derecesi hakkında bilgi vermediği gibi testlerden kaynaklanan nedenlerle yalancı olarak pozitif sonuç da çıkabilmektedir. Bu nedenle aşı olmak veya olmamak kararı için antikorlarınıza baktırmanıza gerek yoktur.

AŞI OLMAK COVID-19’A NEDEN OLUR MU?

Hayır. Acil kullanım onayı almış aşılar bağışıklık sistemimize virüsü tanıtmak için farklı teknolojileri kullanırlar ancak hiçbirinin içerisinde canlı virüs bulunmamaktadır.

TEK DOZ AŞI COVID-19’DAN KORUR MU?

İki dozda uygulanması gereken aşıların birinci dozundan sonra gelişen koruma yeterli miktarda değildir. Bu yüzden ancak iki dozu tamamladıktan ve ikinci dozun üzerinden 14 gün geçtikten sonra aşının koruyuculuğunun tam olarak başladığını unutmamak gerekir.

İKİNCİ DOZ AŞIYI FARKLI BİR AŞI OLABİLİR MİYİM?

İki doz şeklinde uygulanan aşılarda (ülkemizdeki her iki aşı da böyledir) ilk aşılama şemasının (iki dozun) aynı aşı ile yapılması gerekir. Ancak iki doz aşıyı aynı aşıyla olduktan sonra hatırlatma (rapel) dozları farklı türde bir aşıyla yapılabilir. Eğer seyahat vb. nedenlerle mecbur kalınırsa ilk aşı dozundan 28 gün geçmiş olmak kaydıyla başka aşının aşılama şeması başlatılabilir.

İLK DOZ AŞIDAN SONRA YAN ETKİ ORTAYA ÇIKARSA İKİNCİ DOZ AŞIYI YİNE DE OLMALI MIYIM?

İlk dozdan sonra ciddi yan etki gelişmediği sürece ikinci doz aşınızı olmanızda sakınca yoktur. İlk dozla ciddi yan etki gelişti ise ikinci doz aşının uygulanması kararını hekiminizle görüştükten sonra vermelisiniz. Pek çok durumda ikinci doz yine de uygulanabilecektir.

AŞILANMIŞ OLSAK DA COVID-19 GEÇİRME OLASILIĞI VAR MI?

Evet. Mevcut aşılar belirtili hastalığa karşı etkili bir koruma sağlamakla birlikte virüsün solunum hücrelerinde çoğalmasını engelleme yeteneği aşıdan aşıya farklılık gösterir. Aşılanan kişilere virüs bulaşabilir ve hiç hastalanmadan da bulaştırıcı olabilirler. Çok düşük olasılıkla kendileri de hastalanabilirler. Bu nedenle aşılanmış kişilerin kişisel korunma önlemlerine salgın kontrol altına alınana kadar uymaları gereklidir.

DİĞER AŞILARLA COVID-19 AŞILARI ARASINDA BELİRLİ BİR SÜRE OLMASI GEREKİR Mİ?

Hem Sinovac® hem BioNTech® diğer herhangi bir aşıdan önce, sonra ya da eş zamanlı olarak güvenle uygulanabilir. Ancak bir yan etki gelişmesi durumunda hangi aşıya bağlı olduğunun anlaşılması ve kayıtların doğru tutulabilmesi için mümkünse diğer aşı ile arada 14 gün süre bırakılmalıdır.