Balıkesir'de iki gergedan böceği görüntülendi

Balıkesir kırsalında doğa yürüyüşü yapan vatandaşlar, kayalık bir zeminde karşılıklı duran iki gergedan böceğini görüntüledi. Bu etkileyici canlılar, meraklı bakışlara neden olurken "gergedan böceği korunuyor mu, öldürmek suç mu?" soruları da yeniden gündeme geldi. İşte gergedan böceği hakkında bilinen tüm gerçekler ve yanlış bilinenler...

Gergedan böceği nedir? Neye benzer?

Gergedan böcekleri, Scarabaeidae (bok böcekleri) familyasına bağlı Dynastinae alt familyasından büyük yapılı böceklerdir. Adlarını, erkek bireylerin kafasında bulunan gergedanı andıran boynuz şeklindeki çıkıntılardan alırlar. Bu özellik, dişilerde ya çok küçük olur ya da tamamen yoktur. Yetişkin erkekler 80 mm’ye kadar büyüyebilirken, dişiler genellikle biraz daha küçüktür. Çürüyen odunlar, ağaç gövdeleri ve talaş yığınları gibi nemli ve organik madde açısından zengin ortamlarda yaşamayı tercih ederler. Larvaları toprağın altında yaşar ve yıllarca süren gelişimden sonra pupa evresine geçerek ergin böceğe dönüşürler. Yetişkinler genellikle birkaç ay yaşar ve geceleri aktiftirler.

Gergedan böceği öldürmek yasak mı? Cezası var mı?

Türkiye’deki en yaygın tür olan Avrupa gergedan böceği (Oryctes nasicornis), doğrudan "koruma altındaki tür" listelerinde yer almasa da, biyokaçakçılıkla mücadele kapsamında dolaylı olarak koruma altına alınmaktadır. Bu türün doğadan izinsiz toplanması veya ticareti ciddi para cezalarına yol açabiliyor. Son yıllarda gergedan böceklerinin “çok değerli” olduğu iddialarıyla sosyal medyada yayılan yanlış bilgiler, bu türlerin yasa dışı olarak toplanmasına neden oldu. Tarım ve Orman Bakanlığı ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı bu konuda çeşitli dönemlerde açıklamalarda bulundu. 2025 itibarıyla, gergedan böceğini izinsiz toplayanlara 100.000 TL’ye kadar idari para cezası uygulanabiliyor. Eğer böcek koruma altındaki türlerden biri olarak tanımlanırsa, ceza 500.000 TL’nin üzerine çıkabiliyor.

Gergedan böceği sanıldığı gibi değerli mi?

Gergedan böceği ile ilgili en yaygın yanlış inançlardan biri, bu böceğin yüksek fiyatlara alıcı bulduğu yönündeki şehir efsanesidir. Özellikle "yurt dışına satılıyor" ya da "büyük şirketler çok para ödüyor" gibi söylentiler gerçeği yansıtmıyor. Uzmanlara göre bu böceklerin doğadan toplanması, hem ekosisteme zarar veriyor hem de yasa dışı ticarete zemin hazırlıyor. Bilimsel kaynaklara göre Türkiye’deki gergedan böceklerinin ticari bir değeri bulunmamakta. Japonya gibi ülkelerde bazı türleri evcil hayvan olarak beslenebilse de, bu sadece yerli türler için geçerlidir. Türkiye’deki bireylerin ihracatı veya satışı hem yasal değildir hem de biyolojik çeşitliliğe zarar verir.

Balıkesir’de görülen tür hangisi?

Balıkesir kırsalında kaydedilen böceklerin Avrupa gergedan böceği (Oryctes nasicornis) olduğu tahmin ediliyor. Bu tür, çürümüş odunluk alanlarda ve nemli topraklarda yaygın şekilde görülür. Zararsızdır; insanlara ya da evcil hayvanlara saldırmaz, ısırmaz. Tam aksine doğadaki çürümüş organik maddeyi tüketerek ekosistemin dengesine katkı sağlar. Uzmanlar, vatandaşların bu tür canlıları öldürmek yerine gözlemleyip doğaya zarar vermeden uzaklaşmalarını tavsiye ediyor. Özellikle doğaya ait türlerle karşılaşıldığında Tarım ve Orman İl Müdürlükleri’ne ya da Doğa Koruma ekiplerine haber verilmesi öneriliyor.

Not: Gergedan böceği gibi türler hakkında sahte ilanlara itibar etmeyin. Ekosistemi korumak hepimizin sorumluluğu.