Maliye Başmüfettişi Validen Üstün mü? Görevi Ne? Yetki Alanları Neler?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla Resmî Gazete’de yayımlanan Valiler Kararnamesi kapsamında 16 ilin valisi değiştirildi, 12 vali ise mülkiye başmüfettişi olarak atandı. Bu gelişme sonrası kamuoyunda “Mülkiye başmüfettişi kimdir, görevi nedir, valiye göre konumu nerededir?” soruları merak edilmeye başlandı.

Valilerin Konumu: İlin En Üst Düzey İdari Amiri

Vali, bir ili devlet adına yöneten en üst düzey idari amirdir. Devlet tüzel kişiliğini temsil eden vali, yürütme erkinin önemli bir parçası olarak devlet hiyerarşisinde Cumhurbaşkanının hemen ardından gelir.

Valiler seçimle ya da atamayla göreve gelebilir; Türkiye’de doğrudan Cumhurbaşkanı kararıyla atanırlar.
Görev tanımları ülkelere göre değişiklik gösterse de Türkiye’de vali, ilde devlet otoritesinin, kamu düzeninin ve yürütmenin temsilcisi konumundadır.

Mülkiye Başmüfettişi Kimdir?

Mülkiye başmüfettişleri, İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu’nda görev yapan ve devlet adına denetim yapan en yetkili müfettişlerdir. Teftiş Kurulu; bir başkan, yeterli sayıda mülkiye müfettişi ve başmüfettişten oluşur.
Bu müfettişler bakan adına inceleme, soruşturma, denetim ve teftiş yaparlar. Yetki açısından dikkat çeken nokta ise şu:

Müfettişlere, Bakan ve Teftiş Kurulu Başkanı dışında hiçbir makam emir veremez.
Bu yönüyle müfettişler, görevlerini yürütürken bağımsız hareket etme yetkisine sahiptir.

Mülkiye Başmüfettişleri Valileri Denetleyebilir mi?

Evet. İçişleri Bakanlığınca görevlendirilen mülkiye başmüfettişlerinin görev alanı, valilikleri de kapsar.
Valiler, bir ilin yöneticisi olsa da idari açıdan İçişleri Bakanlığı’na bağlıdır.
Bu nedenle başmüfettişler, valiliklerin işlemleri, hesapları ve uygulamaları üzerinde teftiş ve denetim yetkisine sahiptir.
Ancak mülkiye başmüfettişi bir idare amiri değildir; valinin hiyerarşik üzerinde konumlanmaz.
Görevi, yönetimi denetlemek ve raporlamaktır.

Başmüfettişlerin Görev ve Yetki Alanı

Mülkiye başmüfettişlerinin yetkileri oldukça geniştir. Tüzüğe göre başlıca görevleri şunlardır:

• Bakanlık merkez birimleri, bağlı kuruluşlar, il–ilçe teşkilatları ve mahalli idareleri teftiş etmek

• Belediye başkanları, il genel meclisi üyeleri ve diğer kamu görevlileri hakkında inceleme ve soruşturma yürütmek

• Gerektiğinde özel teftişler yapmak

• Soruşturma raporları ve fezlekeleri hazırlamak

• Kaymakam ve mahalli idare kontrolörü adaylarının yetiştirilmesini sağlamak

• Denetim programlarını hazırlamak ve kurumlar arası uyumu sağlamak

Bu yetkiler, mülkiye başmüfettişlerini devlet denetim mekanizmasının en kritik aktörlerinden biri hâline getiriyor.