Kongurca Köyü’nde Kaybolan Oyunlar ve Değişen Gelenekler: Kültürel Miras Alarm Veriyor
Balıkesir’in Kongurca Köyü’nde yapılan alan araştırması, Türkiye’nin hızla değişen kültürel dokusu içinde unutulmaya yüz tutmuş halk oyunlarını ve köy geleneklerini gün yüzüne çıkarıyor.
Kongurca Köyü’nde Kaybolan Oyunlar ve Değişen Gelenekler: Kültürel Miras Alarm Veriyor
Balıkesir’in Kongurca Köyü’nde yapılan alan araştırması, Türkiye’nin hızla değişen kültürel dokusu içinde unutulmaya yüz tutmuş halk oyunlarını ve köy geleneklerini gün yüzüne çıkarıyor.
Modernleşme ve kentleşmenin gölgesinde kalan kırsal kültür, özellikle geleneksel halk oyunları ve düğün ritüelleri gibi öğelerle her geçen gün biraz daha siliniyor. Balıkesir’e bağlı Kongurca Köyü’nde yapılan kapsamlı saha çalışması, geçmişten günümüze uzanan kadın ve erkek halk oyunlarını kayıt altına alarak hem bir arşiv oluşturmayı hem de toplumsal belleği canlı tutmayı amaçlıyor.
Oyunlar, Gelenekler ve Dönüşüm
Araştırmaya göre köydeki oyunlar; “var olan”, “yok olan” ve “değişime uğrayan” olarak üç başlık altında sınıflandırılıyor. Kadın ve erkek oyunları ayrı ayrı oynanırken, son yıllarda genç kızların erkek oyunlarına da katılım göstermesi, köy halkı tarafından doğal karşılanıyor. Kız oyunlarında sini, tepsi, bakır ve darbuka gibi yerel vurmalı çalgılar kullanılırken; erkek oyunları ise Soma’dan gelen klarnet, davul ve trompet takımı eşliğinde icra ediliyor.
Kayda Geçen Oyunlar: Bir Hafıza Haritası
Kız oyunları arasında “Demirciler”, “Baydan Nazmiye”, “Bağlarım”, “Hadi Güzelim” ve “Albasmadan Donum Var” gibi oyunlar öne çıkıyor. Bu oyunlar farklı figür yapıları ve ritmik kalıplarla dikkat çekerken, bazıları erkek oyunlarına öykünen figürler de taşıyor.
Erkek oyunlarında ise “Edremit Zeybeği”, “Hora”, “Bergama”, “Manili Oyun” gibi performanslar öne çıkıyor. Özellikle Manili Oyun’un, köyün etrafındaki Yörük köylerinde de yaygın olduğu, ancak artık yalnızca birkaç kişi tarafından oynanabildiği belirtiliyor.
Bazı oyunlar ise artık hiç hatırlanmıyor. “İnce Mehmet” ve “Soğuk Kuyu” adlı halk oyunları, yalnızca adı kalan kültürel miras örneklerinden.
Gelenekler de Dönüşümde
Çalışma sadece halk oyunlarıyla sınırlı kalmıyor; düğün ve nişan geleneklerindeki değişimler de belgeleniyor. Üçetek giysilerin yalnızca özel günlerde giyilmesi, nişanlarda şeker ve çikolatanın börek ve helvanın yerini alması, cop ve cirit oyunlarının tamamen terk edilmesi gibi örnekler, kültürel evrimin somut yansımaları olarak öne çıkıyor.
“Org” Geleneği Silmeye Devam Ediyor
Eskiden canlı çalgılarla oynanan düğün oyunları artık “org” kiralama geleneğine teslim olmuş durumda. Org çalan kişilerin yöresel repertuarı bilmemesi, köylüleri kent düğünlerinden farksız hale gelen bir eğlenceye mahkûm ediyor. Bu durum, köy oyunlarının icrasını neredeyse imkânsız hale getiriyor.
Son Kuşak ve Son Şans
Araştırmanın sonuç bölümünde uyarılar oldukça net: Bu gelenekleri bilen kuşak, artık hem bedenen hem zihnen eskiyi yaşatacak güçten uzaklaşıyor. Kitle iletişim araçları, göç ve şehirleşme gibi nedenlerle yerel kültür hızla çözülüyor.
Kültür Bakanlığı başta olmak üzere yerel yönetimler, akademisyenler, sanatçılar ve kültür-le ilgili tüm kurumla-ra çağrı yapılan çalışmada, “bu işin artık şakaya gelir yanı kalmamıştır” deniliyor. Yok olmaya yüz tutan bu kültürel değerlerin belgelenmesi, aktarılması ve yaşatılması artık sadece bir görev değil, bir zorunluluk olarak görülüyor. Oğuz Kaplan’ın bilgilerinden derlenmiştir.
Balıkesir’in Meşhur Peynirleri Nereden Alınır?
Hakan Küçükakman
