Doğal Gaz Geldi, Sobalar Azaldı: Son Usta Sami Karaçay Anlattı
1969 yılından bu yana soba küllük zıvanası yapan Sami Karaçay, artık bu mesleğin son temsilcilerinden biri. Doğal gazın yaygınlaşmasıyla unutulmaya yüz tutan bir zanaatı sürdüren Karaçay, mesleğe dair anılarını, yaşadığı zorlukları ve değişen dünyayı Gazete Merhaba’ya anlattı.
Yarım Asırlık Zanaatın Son Ustası: “Bizim Sanat Bitti Ama El Emeği Bitmez”
1969 yılından bu yana soba küllük zıvanası yapan Sami Karaçay, artık bu mesleğin son temsilcilerinden biri. Doğal gazın yaygınlaşmasıyla unutulmaya yüz tutan bir zanaatı sürdüren Karaçay, mesleğe dair anılarını, yaşadığı zorlukları ve değişen dünyayı Gazete Merhaba’ya anlattı.
“Sanatını Sevdiğin Zaman Zorlanmazsın”
Yaklaşık altmış yıldır aynı işi yaptığını belirten Karaçay, mesleğe olan sevgisini şu sözlerle dile getirdi:
“Ben 69 senesinden beri sobalara küllük zıvana yapıyorum. Önceden teneke sobalar yapıyordum. Sanatını sevdiğin zaman zorlayan bir şey yok,” dedi.
Ustalığın yalnızca el becerisi değil, sabır ve sevgi gerektirdiğini ifade eden Karaçay, “Bu işler inşaat malzemesi, her inşaatta olurdu eskiden. Ama artık bu iş bitiyor. Son kesimi biziz bunun,” diye konuştu.
“Bir Zamanlar Her Evde Soba Vardı”
Geçmişte soba üretiminin altın çağını yaşadığını belirten Karaçay, o yılları şu sözlerle hatırlattı:
“Eskiden kışa hazırlık yapılır, sobalar boyanır, küllükler yenilenirdi. Ben o zamanlar köy köy gezer, soba tamir ederdim. Şimdi o günlerden eser kalmadı,” dedi.
Karaçay, doğal gazın yaygınlaşmasıyla birlikte işlerin azaldığını ifade ederek, “Kış mevsimi yine biraz hareketli geçiyor ama doğal gaz çıkınca işler kesildi. Soba kullanım alanı azaldı,” şeklinde konuştu.
“Fiyatlar Değişmedi, Emeğin Değeri Azaldı”
Yıllardır aynı fiyatlarla çalıştığını belirten Karaçay, emeğin karşılığını alamamaktan yakındı:
“Bir senedir fiyatlarda bir oynama yok. Küllükleri 60 ile 70 lira arasında satıyoruz,” dedi.
Karaçay, iki çocuğunu bu işten kazandığı parayla büyüttüğünü ve okuttuğunu anlattı:
“Ben iki çocuğumu bu el sanatını yaparak okuttum. 61 yılında başladım bu işe. O zaman çok insan geliyordu, şimdi kimse gelmiyor,” diye konuştu.
“Çıraklık Okulu Düzeni Bozdu”
Yeni neslin zanaata ilgi göstermediğini belirten Karaçay, mesleğin geleceğinden endişe duyduğunu ifade etti:
“Eskiden çırak ilkokuldan sonra gelirdi. Şimdi herkes güzel iş arıyor. Liseden sonra kimse gelmiyor. Çıraklık okulu düzeni bozdu,” dedi.
Karaçay, mesleğin kendisinden sonra devam etmeyeceğini vurgulayarak, “Bizim bu işi yapacak öğrencimiz yok. Ufak tefek şeyleri biz ölünce yapacak kimse yok artık,” ifadelerini kullandı.
“Bizim İş Tehlikeli, Dikkat Etmezsen Ellerin Gider”
Zıvana kesici malzemelerle çalışmanın büyük dikkat gerektirdiğini belirten Karaçay, işin tehlikeli yönlerini de anlattı:
“Zıvana kesici madde dikkat edilmezse elleri keser. Bizim iş tehlikeli. Geçen sene elime 8 dikiş attılar,” dedi.
Geçirdiği kazaları da paylaşan Karaçay, “Geçen kış binanın ikinci katından düştüm. Plastik parçalar kırılınca sırtıma girdi, jilet gibi kesti. Ama ben bırakmadım. Bizim iş tehlikeli ama onurlu,” diye konuştu.
“Her Şey El Emeğiydi, Şimdi Makineleşti”
Zamanla üretim anlayışının değiştiğini belirten Karaçay, artık makinelerin el emeğinin yerini aldığını söyledi:
“Ben bir şeyi günde 100 tane yapıyorsam, makine 1000 tane yapıyor. Eskiden kömür kovasını 10 tane yapardık, şimdi seri üretimle binlerce yapılıyor. Seri üretimle ne kadar fazla yaparsan o kadar maliyet düşüyor,” dedi.
Ancak el emeğinin değerinin hiçbir makineyle ölçülemeyeceğini vurguladı:
“Benim yaptığımda insan eli var, sabır var, emek var. Makineyle yapılan iş ruhsuz. Bizim sanat bitti ama el emeği bitmez,” dedi.
Sobada Ne Pişer? Balıkesir’in Sobalı LezzetleriGastronomi“Köylerde Soba Hâlâ Yaşıyor”
Karaçay, kırsal bölgelerde soba kullanımının hâlâ sürdüğünü belirterek, “Köylerde, kırsalda sobalar hâlâ kullanılıyor. Her sene sobalar artıyor. Her sobacının ne kadar satış yapacağı bellidir, onu satar,” dedi.
Şehirlerde doğal gazın etkisiyle işlerin azaldığını ancak Anadolu’nun bazı bölgelerinde hâlâ geleneksel ısınma araçlarının kullanıldığını ifade etti.
“Bizim Sanat Bitti Ama Emeğimiz Kalacak”
Usta Karaçay, yıllarını verdiği mesleğini bırakmaya niyetli olmadığını vurguladı:
“Ben burada yaptığım her şeyi el emeğiyle yapıyorum. Şimdi hep makineleşti, hep seri üretim var. Ama ben hâlâ elimle, emeğimle üretmeye devam ediyorum,” dedi.
Sözlerini “Sanatını sevdiğin zaman zorlanmazsın,” diyerek bitiren Karaçay, kaybolmaya yüz tutmuş bir zanaatın son temsilcisi olarak atölyesinde üretmeye devam ediyor.
Balıkesir'de Soba Zehirlenmesinden Korunmak İçin İlk AdımSağlık
