İSO 500’den Çıkan Sonuç: Türkiye'nin En Büyük Şirketleri Bile Küçülüyor

İSO 500’den Çıkan Sonuç: Türkiye'nin En Büyük Şirketleri Bile Küçülüyor

İSO 1000 Raporu Türkiye Sanayisinin Gerçek Fotoğrafını Ortaya Koydu: Büyüklük Var, Derinlik Yok
İstanbul Sanayi Odası (İSO), 2024 yılına ait Türkiye’nin 1000 Büyük Sanayi Kuruluşu raporunu yayımladı. Raporda; ölçekten istihdama, kârlılıktan katma değere kadar birçok alanda Türkiye sanayisinin yapısal sıkıntılarına dikkat çekildi. Burak Dalgın’ın analizine göre, sanayi devleri büyüklük bakımından öne çıksa da verimlilik, teknoloji ve kapsayıcılık konusunda alarm veren sinyaller söz konusu.

Ciro Büyük, Ama Dünya Ölçeğinde Küçük

İSO 500 ve İkinci 500 listelerine giren şirketler toplamda 10,1 trilyon TL ciro, 112 milyar dolar ihracat ve 1 milyondan fazla istihdam sağladı. Ancak uluslararası karşılaştırmalarda tablo düşündürücü: Türkiye’nin ilk 1000 sanayi şirketinin toplam cirosu, tek başına bir Volkswagen kadar bile değil.

İstihdamda Durgunluk: Sadece 28 Bin Yeni İş

2024 yılında İSO 1000 şirketi sadece 28 bin kişiye yeni istihdam sağladı. Son üç yılda ise bu rakam 100 binin altında kaldı. Oysa her yıl 1 milyon genç iş gücüne katılıyor. Türkiye’nin bu açığı kapatması için yılda en az dört İSO 1000 kadar yeni sanayi alanı yaratması gerekiyor.

Kârlılık Zayıf, Üçte Biri Zarar Etti

Vergi öncesi kâr oranları 2024’te tarihi dip seviyelere indi. İSO 500’de satış kârlılığı sadece %2,6, İkinci 500’de %2,1 olarak kaydedildi. Her üç sanayi şirketinden biri zarar açıkladı. Bu durum yatırım ve teknoloji geliştirme imkanlarını da sınırlandırıyor.

Faiz Gideri, Kazancı Yuttu

Sanayici kazandığını faize verdi. İSO 500 şirketleri, faaliyet kârlarının %97’sini finansman gideri olarak kaybetti. İSO İkinci 500’de bu oran %81’e ulaştı. Kazanmak zor, ayakta kalmak daha da zor.

Maaşlar Artmasına Rağmen Yoksulluk Sınırının Altında

2024’te İSO 500’de çalışan işçilerin ortalama maaşı 55 bin TL’ye yükseldi. Ancak TÜRK-İŞ verilerine göre yoksulluk sınırı 62 bin TL. Ücret artışı yüksek enflasyona ancak kısmen cevap olabildi.

Katma Değer Hâlâ Düşük Teknolojiye Bağlı

Sanayi üretiminde yüksek teknoloji kullanım oranı geriliyor. 2024’te İSO 500’de yüksek ve orta-yüksek teknoloji üretiminin katma değerdeki payı %34’e düştü. Ar-Ge yapan şirket sayısında ise artış yok. Türkiye hâlâ düşük teknolojiyle üretim yapıyor, rekabet avantajı elde edemiyor.

Sanayi Tek Bölgede Yığıldı: Risk Çok Büyük

En büyük 1000 sanayi şirketinin yarıdan fazlası sadece beş şehirde yoğunlaştı: İstanbul, Ankara, Kocaeli, Ege ve Gaziantep. Bu durum hem ekonomik hem doğal afet açısından büyük riskler barındırıyor.

Yeni Bir Kalkınma Hamlesi Şart

Burak Dalgın’ın yorumuna göre Türkiye’nin bu kısır döngüyü kırabilmesi için kurumsal yapısını güçlendirmesi, kalkınma seferberliği başlatması ve teknoloji odaklı bir sıçrama yapması gerekiyor. Aksi takdirde sanayimiz hem üretim hem rekabet gücü açısından küresel yarışta geride kalmaya devam edecek.