Tel Fon = Telefon? Yanılabilirsiniz!
Telefon, TDK sözlüğünde ”Konuşmaları ileten ve yansıtan düzenek” olarak açıklanan bu kelimenin kökenlerini daha önce hiç araştırmış mıydınız? Cevabınız hayır ise gelin birlikte öğrenelim. Bu günün kelimesi: Telefon.
Tel + Fon = Telefon? Yanılabilirsiniz!
Tel Fon = Telefon? Yanılabilirsiniz! Telefon, TDK sözlüğünde ”Konuşmaları ileten ve yansıtan düzenek” olarak açıklanan bu kelimenin kökenlerini daha önce hiç araştırmış mıydınız? Cevabınız hayır ise gelin birlikte öğrenelim. Bu günün kelimesi: Telefon.
Kelimenin kökenini açıklamadan önce durup bir dakika düşünmenizi istiyorum. Sizce nasıl türedi bu kelime? Tahmin yürütmek için şu soruyu sorabilirsiniz: “Tel” ve “Fon” gibi iki kavramın birleşimi mi? Eski çizgi filmlerde ve filmlerde gördüğümüz, tel ile birbirine bağlı iki kutu arasında iletişim kuran insanları hatırlıyorsunuzdur. Bu tahmin mantıklı gibi görünse de gerçek daha ilginç.
Aslında “Telefon” kelimesi Eski Yunancaya dayanıyor. İki ayrı kökten oluşuyor: “têlos” (“uzak” anlamına gelir) ve “phōnḗ” (“ses” anlamına gelir). Bu kelimelerin birleşiminden oluşan “telephone”, ilk olarak Fransız mucit François Sudré tarafından bir akustik iletim aracı için kullanılmış. Ancak bugün tanıdığımız anlamdaki telefon, 1876’da Alexander Graham Bell tarafından geliştiriliyor ve şu anda dilimize de Fransızca “téléphone” kelimesinden geçiyor.
Kelimenin ilk yazılı kullanımı, 1878 tarihli Ceride-i Askeriye dergisinde şu şekilde geçiyor: “Telgrafdan ziyade (telefon) vasıtasıyla müstacel surette muhabere edilebilip…” (Telgraftan daha hızlı bir şekilde haberleşmek için telefon kullanılabilir).
Daha sonra Şemseddin Sami’nin 1900 yılında yayınladığı Kamus-ı Türkî eserinde şu şekilde tanımlıyor: “Elektrik vasıtasıyla sesi uzağa işitdiren bir âlet ki bedâi-i ahiredendir, dûr-şenū [Far. ‘uzak işiten’].” (Elektrik yardımıyla sesi uzağa ileten bir alet; modern zamanın harikalarından biri).
Bugün herkesin cebinde taşıdığı bu aygıt, aslında “uzak ses” kavramının tam karşılığıdır. Akıllı telefonlar sayesinde, uzak sesler artık sadece iletilmekle kalmıyor; dünyayı çok boyutlu bir şekilde birbirine bağlıyor.
Eski Yunanca dilindeki anlamı ile kullanıyor olsaydık oldukça ilginç ve komik diyaloglar gelişirdi sanırım… Sizi uzuuun uzun aramış ve ulaşamamış biri size “Uzak sesini açmadın aradım o kadar!” diyebilirdi. Veya tam önemli bir resim çekerken şarjı biten birinden “Bataryası daha uzun süre dayanan bir uzak ses almak lazım artık…” gibi şeyler duyabilirdik. Şükür ki bu kelime kalıplaşmış ve günümüzde bambaşka bir anlam kazanmış durumda.
Şu da ilginçtir ki, telefon kelimesi farklı dillerde benzer kökenlerden gelmiş. Fransızca “téléphone”, Almanca “Telefon”, İspanyolca “teléfono”, Rusça “телефон (telefon)” gibi pek çok dilde aynı anlamı taşır ve Eski Yunanca köklerine sadık kalır. Ancak Japoncada “電話 (denwa)” gibi tamamen yerel bir yapıyı takip eden kelimeler de vardır (“elektrik” ve “konuyu iletmek” anlamına gelen iki karakterin birleşiminden oluşur).
Bugün sizlerle paylaşmak istediklerim bu kadar, bir sonraki yazımızda görüşmek üzere.
Sındırgı: Nüfus Değişimi ve Demografik Yapı
