Usta Demirciden: "Keser Döner, Sap Döner"
Balıkesirli demir ustası Veli Çokaysevil, çocuk yaşta başladığı zanaatini bugün ateşin, çeliğin ve emeğin gücüyle sürdürüyor. Keser, tırpan ve çapa üretiminde tamamen el işçiliğiyle çalışan Çokaysevil, bir demirin ateşte aldığı kıvamdan suda geçirdiği bir saniyeye kadar önemli aşamalarını anlattı
Usta Demirci Veli Çokaysevil: “Keser döner, sap döner; gün gelir hesap döner”
Çocuk Yaşta Başlayan Bir Ustalık Hikâyesi
Balıkesir’de demir işçiliğini çocuk yaşlarda öğrenen Veli
Çokaysevil, yıllardır ateşin içinde şekillendirdiği zanaatıyla hem
keser hem tırpan hem de çapa üretiyor. Mesleğe ilk olarak keser
yaparak başladığını söyleyen Çokaysevil, zamanla tırpan ve çapa
imalatına geçerek ustalığını artırdığını
belirtiyor.
“Çocukluktan beri keser yapıyorum. Önce tırpanlara başladım, sonra
çapaları yapmaya geçtim,” diyerek mesleğe olan bağlılığını
anlatıyor.
Ateşte Dakikalar, Suda Saniyeler: Demirin İnce Hesabı
Çokaysevil’in zanaatının en kritik noktası, demirin ateşte
aldığı kıvam. Üretim sürecinin tamamen el emeğiyle yürüdüğünü
vurgulayan usta, her saniyenin aletin kalitesini belirlediğini
söylüyor.
“Demiri ateşte 1 ila 2 dakika tutuyorum. İnce demir 1 dakikada
hazır olur, kalınsa 2 dakikayı bulur. Önce ateşte kıvamını
aldırıyorum, sonra bileyine geçiyorum,” diyerek sürecin
hassasiyetini anlatıyor.
Su Verme Aşaması: Bir Saniyenin Bile Önemi Var
Ustanın en çok dikkat ettiği bölüm ise su verme aşaması. Bu
adımın, aletin sağlamlığı açısından belirleyici olduğunu ifade
ediyor:
“Suda bir saniyeden fazla tutarsan demir kayabilir. Çeliğine çok
dikkat ederim; eğer çelik değilse dönme yapar, işe yaramaz.”
Tırpanın ortalama bir saatte, keserin ise yaklaşık bir saat kırk
beş dakikada tamamlandığını belirten Çokaysevil, çeliğin aletin
ömründeki etkisini şöyle açıklıyor:
“Kaliteyi belirleyen çeliktir. Çelik olmazsa alet işe yaramaz,
dönme yapar, dayanmaz.”
El Emeği Aletlere Köylüden Destek, Şehirden Sınırlı İlgi
Zanaatin hak ettiği değeri görmediğini düşünen usta, ürünlerine
en çok köylerde yaşayanların ilgi gösterdiğini söylüyor:
“Biz bu mesleği canlandırmaya çalışıyoruz ama hak ettiği değeri
görmüyor. Genelde köylüler alıyor tırpanı, çapayı. Şehirdekiler
daha çok çapa alır.”
“Keser Döner, Sap Döner; Gün Gelir Hesap Döner”
Çokaysevil, mesleğin özünü anlatan demirci sözünü de
hatırlatmadan geçmiyor:
“Keser döner, sap döner; gün gelir hesap döner…”
Bu sözün hem zanaatin doğasına hem de hayatın adaletine işaret
ettiğini söyleyen usta, demircilik mesleğinin sabır, dikkat ve
sevgi gerektiren bir iş olduğunu vurguluyor.
“Bu işi insan severek yapmalı, çünkü ateşle, çelikle uğraşmak sabır
ister,” diyerek gençlere zanaata sahip çıkma çağrısında
bulunuyor.