Dünden Bu Güne Kadın

Dünden Bu Güne Kadın

Ege Üniversitesi Sosyoloji Bölümü tarafından yapılan bir araştırmaya göre Anadolu’da kadını ifade eden yüz üç lakap tespit edilmiş. Kaşık düşmanı, eksik etek gibi neredeyse tamamı onur kırıcı ifadeler içeren lakapları yazma gereği bile duymadım çünkü onların hatırlanması değil hafızalardan tamamen silinmesi gerekiyor.

Bu lakaplar yetmiyormuş gibi kadının varlığını küçümseyen ve önemsizleştiren atasözü ve deyimlerle kadına baskı pekiştirilmiş. Geçmişi yıllar öncesine dayanan kadına karşı ayırımcı ve önyargılı bu düşüncenin, sadece Anadolu’ya özgü olmadığını, incelendiğinde diğer ülkelerde de durumun benzer olduğunu görmekteyiz.

Onur kırıcı anlamlar içeren ve kadını yeren lakap, atasözü ve deyimlerin, toplumların düşünce, anlayış ve değer yargılarını yansıtan ayna olduğu aşikâr. Kadına hakaret olarak aktarılan bu ifadelerin günümüzde bile hala hatırlanıyor ve kullanılıyor olmasını, cinsiyete dayalı şiddetin önlenememe sebeplerinden biri olarak kabul etmek gerekir.

Kolektif bilincin zaman içinde kadınla ilgili ürettiği bu sözler; kadının yetiştirilme ve eğitilme şeklini, evlenilecek kadının soyunun önemini, kadının evi kuran, eş ve annelik kavramları ile anılan konumunu, kadının ekonomik bir yük olduğunu, kadının güvenilir olmadığını ve kadına karşı şiddetin meşrulaştırıldığını vurguluyor.

“Kızı kendi haline bırakırsan ya davulcuya varır ya zurnacıya. Kız kıskıda, gelin baskıda. Anasına bak kızını al, kenarına bak bezini al. Bez alırsan Musul’dan kız alırsan asilden. Çocuksuz kadın meyvesiz ağaç gibidir. Oğlan doğuran övünsün kız doğuran dövünsün. Gece yağar gündüz açar, yıl düzgünlüğü, erkek söyler kadın susar ev düzgünlüğü. Yuvayı dişi kuş yapar. Erkek seldir kadın göldür. Kızın var sızın var. On beşindeki kız ya erde gerek ya yerde gerek. Kadın kocasının çarığı, anasının sarığıdır. Avradın kazdığı kuyudan su çıkmaz. Saçı uzun aklı kısa. Kızını dövmeyen dizini döver. Kadının sırtından sopayı karnından sıpayı eksik etme. Kadının yüzünün karası, erkeğin elinin kınası.”

Kadınlarla ilgili hoş olmayan üç yüzden fazla sözün içinden, hafızalarda yer etmemesi için en bilindik ve en uygun olanları seçtiğimi söyleyebilirim. Birçoğunu araştırma yaparken öğrendiğim ve nasıl bir zihniyetin eseri olduğumuz konusunda üzüldüğüm bu ifade şeklinin, toplumun bilinç, düşünce ve eylemlerinde hala yol gösterici ve kullanılıyor olmasından endişe duyuyorum.

Her şey zihinde başlar. Bu doğrultuda, zihinde kadına karşı var olan olumsuz düşünceler temizlenirse eğer; saygıya, sevgiye, barışa, dayanışmaya ve “Önce insan” olmaya odaklı, güvenli bir dünya yaratılabilir. Kaldı ki modern çağ insanına yakışan ve acil ihtiyaç olan da budur.

Demet TOK

Köşe Yazarı