Büyük Buhran Dönüyor;

Bir ülke için iktisadi politika analizleri yapılırken iç denge çerçevesinde fiyat istikrarı kavramı ve üretimde tam istihdam seviyesinde bulunması hususları değerlendirilmektedir. İç denge kapsamında enflasyon oranları ve beklentileri, çıktı açığı 12 tahminleri gibi göstergeler detaylı olarak takip edilmektedir. Dış denge üzerine yapılacak analizler ise reel döviz kuru ve cari işlemler hesabının izlenmesini gerektirmektedir.

Ancak yapılan dış denge değerlendirmelerinin 2015 yıllarından ikinci yarısından başlayarak gözlenen ve küresel dengesizlikler olarak adlandırılan problem üzerinde en çok tartışılan temel ekonomik sorunlar arasında yer almaktadır. Küresel dengesizlikler cari açık ve fazlaların belli ülke ve bölgelerde yoğunlaşması ve süreklilik arz eden bir seyir izlemesi olarak tanımlayabiliriz. Cari işlemler dengesinde oluşan açık bir ekonomideki toplam tasarruf açığını, ödemeler dengesinde cari fazla verilmesi de tasarruf fazlasını yansıtmaktadır. Bu kapsamda, küresel dengesizlikler ülkelerdeki tasarruf ve yatırım dengelerinin giderek bozulması anlamına gelmektedir. Son zamanlarda ülkemizde de olduğu  yatırım, üretim, istihdam, büyüme ve sermaye birikimi artarken, diğerlerinde tüketim, sermaye açığı ve borçlar artmaktadır. Küresel dengesizlikler her zaman ekonomi ile ilgili kötü bir duruma işaret etmeyebilir. Örneğin bir ülke ticaret yaptığı ülkelere göre daha hızlı yaşlanıyorsa, gelecekte iş gücünün daralması ve emekli sayısının artması nedeniyle tasarruflarda meydana gelebilecek azalmalara karşın yüksek miktarda tasarruf etmesi ve ödemeler dengesi fazlası vermesi iktisadi olarak anlamlı olabilir.

Ancak küresel dengesizlikler ekonomilerin büyüme hedeflerine zarar verebilecek çarpıklıkların bir belirtisi de olabilir. Bu anlamda makroekonomik ve finansal stres birikmesine işaret edebilir. Aşırı borçlu hane halkları kredi erişimlerini kaybedebileceği gibi, dış yükümlülükleri çok büyük bir ölçekte biriktiren ekonomiler, sermaye akımlarındaki ani duraklamalara karşı kırılgan hale gelebilir.

Dengesizliklerin düzeltmeleri ayrı ayrı ülkelerde görülebileceği gibi, dünya ekonomisini etkileyecek ölçekte de gerçekleşebilmektedir. Tarihi perspektiften bakıldığında sermaye hareketlerinin yoğunlaştığı ve benzer dengesizliklerin gözlemlendiği farklı dönemler yaşanmıştır. Açıkcası geri dönüp bakılırsa içinde bulduğumuz süreç Büyük Buhran dönemini anımsatmaktadır.

Efkan ENGİN