Portakal’dan Naçizane’ye
Kamil Akyürek
Tüm YazılarıPortakal’dan Naçizane’ye
Bugün, dilin derinliklerine inerek bazı kelimelerin kökenlerine, yani etimolojilerine bakalım istiyorum. İsterseniz başlayalım…
Portakal… Hangi meyveyle başlayalım diye düşündüm, derken aklıma bu renkli ve tatlı meyve geldi. Birçok kişinin en sevdiği meyveler arasında yer alır, ancak hiç düşündünüz mü, bir meyveye ülke adı verilebilir mi? Biz vermişiz. Portakal, aslında İtalyanca “Portogallo” kelimesinden türetilmiş bir sözcük. “Portogal” veya “Portakal” olarak telaffuz edilen bu kelimenin kökeni, bizlere Portekiz’i hatırlatır ve yanlış da değildir bu düşünce çünkü “Portogallo” İngilizcede “ Portekiz” anlamına gelmektedir. 1700’lü yıllarda, Portekizli tüccarların İstanbul’a getirdiği bu meyve, zamanla adını bizlere de miras bırakmış. Portekizliler, bu meyveye “Laranja”, İtalyanlar ise “Arancia” diyor. Bir ülkenin adından türeyen bir meyve adı, dilin nasıl evrildiğinin güzel bir örneği oluyor bizim içinde.
SEVGİ
Sevgi… İnsanın en derin hislerinden biri. Ancak bu kelimenin etimolojisini incelediğimizde, belki de biraz şaşırabilirsiniz. Sevgi, aslında Orta Türkçe’deki “sevgü” kelimesinden türetilmiştir ve “muhabbet” anlamına gelmektedir. “Muhabbet edebildiğimiz kişileri severiz” diye bir çıkarımda bulunmak da mümkündür, belki de doğru değildir. Ancak insanın sevgiyle muhabbet etmesi ne kadar da anlamlı bir bağlantıdır, değil mi? Fakat bazıları vardır sessizce sever. Bu konuda fazla da derinlere inmeyelim, zira Sessiz Severler Öz Severler Derneği ile başımız belaya girebilir.
HAYIR
Olumsuz cevap anlamında olanı değil tabiki. Daha çok “ Hayır ola/Hayrola” veya “Hayırlı evlat” gibi kullanılan “ Hayır”. Kelime kökeni arapça ”χayr خَيْر” sözcüğünden alıntılanıyor ve anlam olarak “İyi , daha iyi , tercih edilen” anlamlarına geliyor.
NAÇİZANE
Son olarak, dilimizin zarif ve biraz da alçakgönüllü kelimelerinden biri: Naçizane. Bu kelime, Farsça “naçiz” yani “hiçbir şey” anlamına gelen bir sözcükten türetilmiştir. Sonuna eklenen “-na” ise, Farsça’daki olumsuzluk ekidir. “Naçizane” kelimesi, aslında “alçakgönüllü” veya “çok basit bir şekilde” anlamına gelir. Bu kelime, dilimizde sıklıkla bir tevazu ifadesi olarak kullanılır. Ne kadar naif, değil mi?
Dil, kendini sürekli yenileyen bir yapı ve kelimeler, aradıkları anlamı buldukça kendilerini şekillendiriyor. Bugün sizlere, Türkçe’nin ve diğer dillerin zenginliğinden sadece bir kesiti sundum. Dilerim, bir kelimenin kökenini düşünürken, dilin güzelliklerine bir adım daha yaklaşabilirsiniz. Hepinize sağlıklı ve iyi günler diliyorum.
