Fahri Sağlık

İnsanlığın en eski kurumu olarak, her yaştaki birey için vazgeçilmez en temel kurum olan aile, insan gibi kâinatın en şerefli varlığının hayata gelmesi ve yetiştirilerek insanlık ailesine katılmasına vesile olmasının yanında, eşlerin karşılıklı muhabbet ve sorumlulukları açısından da çok önemli fonksiyonlar yerine getirmektedir.

Yaratılışın bir gereği olan evlilik olgusunun toplumlardaki meşruluk kaynağı ve temel ilkesi nikâhtır. Nikâh toplumun temel birimi ailenin kurulmasını sağlayan bir sözleşmedir. İnsan hayatının toplumla uyumlu bir şekilde devam etmesi, aile hukukunun inşa edilip himaye edilmesine bağlıdır.

Nikâh, ailenin hukukî temeli, insanlar için birlikte yaşamanın psikolojik ve sosyolojik ortamını oluşturması bakımından tüm dünya toplumlarında en geniş anlamda uygulanan bir olgudur. Diğer taraftan nikâh, kadın ve erkeğin müştereken kendilerine özgü bir paylaşım alanı oluşturması ve insan soyunun devamına katkı sağlaması imkânını veren yegâne meşru ilişkiye zemin hazırlaması bakımından da çok önemlidir.

En genel anlamıyla nikâh gerekli şartları taşıyan erkek ve kadın birlikteliğini meşru kılan akittir. (sözleşme)

Bu akitle kurulan aile, küçük bir toplum hüviyetinde olması, karşılıklı hakları ve yükümlülükleri doğurması yönünden fıkhi (hukuki) yönü, neslin devamını sağlayan meşru/helal yol olması açısından dini yönü, huzur veren özelliğiyle sıcak bir yuva ortamı olması açısından manevi yönü olan çok yönlü bir kurumdur. İnancımıza göre nikâh akdi insan neslinin varlık sebebi olan cinsel birleşmenin tek meşru yoludur.

Kur’an-ı Kerimde şöyle buyurulur;

Anadolu irfan geleneğinin oluşmasında Mevlana, Şems, Ahi Evren, Hacı Bektaş-ı Veli, Hacı Bayram-ı Veli, Yunus Emre, Şemseddin Sivasi, Âlim, Terzi Baba, Şeyh Şaban-ı Veli, Seyyid Ahmet Arvasi, Mehmet Akif Ersoy, Sezai Karakoç, Necip Fazıl Kısakürek… ( yazının hacmi münasebetiyle isimlerini yazamadığım yüzlerce ilim ve fikir adamı ) gibi birçok manevi rehberin etkisi vardır.

Anadolu halkının farklı kesimleriyle meşgul olan bu ve benzeri manevi önderler, Hz. Peygamber’in (s.a.s) getirdiği ilkeleri toplumsal hayatta yerleşik kılmayı hedefleyerek uyguladıkları yöntemlerle insan tabiatına nüfuz etmeye çalışmışlardır. Her birinin Anadolu topraklarında yaşayan insanlar üzerinde ayrı bir değeri ve etkisi vardır.

Kaynaklarının çeşitliliği bakımından evrensel, öz niteliği bakımından orijinal olan bu irfan geleneğinin esas kaynağı kelâm-ı ilahîdir.

Bid’at ve hurafeler dinin özünde olmayan, bir takım yollarla sonradan dine sokulan, toplumda dini inanç ve ibadet gibi kabul gören söz, fiil ve davranışlardır. Günümüzdeki birçok hurafe, yüzyıllar öncesindeki inanışların ve kültürlerin kalıntılarıdır. Üzülerek itiraf etmeliyiz ki; çağımızda bid’at ve hurafeler her geçen gün artarak dini, sosyal ve kültürel hayatımızı etkilemeye devam etmektedir. Konu ile ilgili yapılan alan araştırmalarında Ülkemizde 1380 dolayında Hurafe olduğu ortaya konulmuştur.

İcat etmek, örneği olmaksızın yapıp ortaya koymak, inşa etmek anlamlarına gelen1 bid’at kelimesi; “Hz. Peygamberden sonra ortaya çıkan ve dini olan her şeydir.” diye tarif edilmiştir. Rasul-ü Ekrem, İslam’da güzel bir çığır açana, o çığıra uyanlar bulunduğu sürece sevap verileceğini, kötü bir çığır açana da, aynı şekilde günah yazılacağını ifade etmiş, Hz. Ömer de teravih namazını topluca kılanları görünce, “Bu ne güzel bir bidattir” demiştir. Bidat; yapılmasında mahzur bulunmayan “iyi bidat” ve yapılması yasaklanan “kötü bidat olmak üzere ikiye ayrılır. Peygamberimiz zamanında yazılmış olan Kur’an sayfalarını bir Mushaf’ta toplamak, teravih namazını cemaatle kılmak, minareler inşa etmek iyi bidate, kabirlerin üzerine türbe yapmak ve buralara mum dikmek, kötü bidate örnek olarak gösterilebilir. Dini görünümlü olmayan ve dini telakki edilmeyen hususlar bidat sayılmazlar. Mesela bir kimsenin helal olan bir şeyi kendisine yasaklaması bidat değildir, ancak bu yasaklamayı dindarlık vesilesi yapması bidattir.

Akla ve gerçeğe aykırı düşen aldatıcı sözlere hurafe denir. Kur’an-ı Kerim; hurafe kelimesi yerine daha çok esâtîr ve esâtiru’l-evvelîn ( gerçeğe uymayan, asılsız ve boş sözler, masallar ) tabirlerini kullanmıştır.

Konuştuğunda hayır söylemek ya da susmak Müslümanın şiarı olmalıdır.

Sevgili peygamberimiz Müslümanı “Dilinden ve elinden (gelecek kötülükler konusunda) Müslümanların ( bir başka rivayette insanların ) güven içinde oldukları kimse!” diye tanımlıyor. Kendimizi bu tanıma uydurabilmek ideallerimiz arsında olmalıdır. Eğer böyle bir idealimiz yoksa bizim diğer varlıklardan farkımız kalmaz.

Söz, sorumluluk ve emanettir. Sözün doğru olması esastır. Yalan günahtır. Müslüman kendisini yüce Rabbinden uzaklaştıracak sözler sarf etmemelidir. Yalan, gıybet, alaya almak, iftira ve lakap takma gibi günah olan sözlerden şiddetle kaçınmalıdır.

Şu anda orta doğuda (başta Filistin ve Lübnan’da) büyük bir insanlık dramı yaşanıyor. Maalesef Müslümanların bunu engellemeye gücü yetmiyor.

Batılı ülkeler, topyekûn İsrail’e sahip çıkıyor. Zayıf bazı ülkelerin cılız tepkileri ise, fazla bir anlam ifade etmiyor.

Dünyanın başına bela olan bu milletin hayat hikâyesi ibret alınması için Kur’an-ı Kerimde ayrıntıları ile anlatılır.

Temel hadis kaynaklarımızın hepsinde “Cibril Hadisi” diye yer alan bir hadis-i şerifte şöyle buyurulur: Hazreti Ömer (r.a.) naklediyor.

“Bir gün Peygamber efendimizle birlikte Mescid-i Nebevî’de oturuyorduk. Elbisesi beyaz mı beyaz, saçları siyah mı siyah, üzerinde yolculuk eseri bulunmayan ve hiçbirimizin tanımadığı bir adam çıkageldi. Peygamber’in yanına sokuldu, önüne oturdu, dizlerini Peygamber’in dizlerine dayadı, ellerini (kendi) dizlerinin üstüne koydu ve:

– Ey Muhammed, bana İslâm’ı anlat! Dedi.

Sevgili Peygamberimiz ashabıyla sohbet ederken: “Ölen hiç kimse yoktur ki pişmanlık duymasın.” buyuruyor.

Etrafındaki sahabeler: “Ey Allah’ın Resulü! Nedir insanın pişmanlığı?” diye soruyorlar. Peygamberimiz (s.a.v.) pişmanlığın sebebini açıklıyor: “ Eğer dünyada kendisine belirlenen süreyi tamamlayıp da Rabbinin huzuruna giden kimse, iman etmiş, ibadetlerini elinden geldiğince yapmaya gayret etmiş, haramlardan uzak durmaya çaba göstermiş, helal dairesinin içerisinde yaşamışsa da pişman olur. Neden pişman olur? Niye daha güzel bir hayat yaşamadım?

Keşke daha güzel bir hayatım olsaydı, daha çok ibadetim olsaydı, keşke bu malı, mülkü yığacağım yerde daha çok fakiri sevindirseydim, daha çok garibin yüzünü güldürseydim. Keşke daha çok muhtacın sofrasında aş olsaydım. Çocuklarımı iyi yetiştirdim ama keşke daha çok gayret etseydim de onları daha güzel yetiştirseydim. Keşke daha iyi bir komşu, daha iyi bir evlat, daha iyi akraba olsaydım.

Dini bilgilerimizin ilk ve en güvenilir kaynağı hiç şüphesiz ki Kur’an-ı Kerim’dir. Bizler sevgili Peygamberimizi öncelikle yüce kitabımızdan, sonra da bizzat kendisinin anlatımlarından öğrenmeye çalışırız.

Bu yazımda bazı ayet-i kerimelerde sevgili Peygamberimizin bizlere nasıl tanıtıldığını arz etmeye çalışacağım.

“De ki: Ben, yalnızca sizin gibi bir beşerim. (Şu var ki) bana, İlâh’ınızın, sadece bir İlâh olduğu vahyolunuyor. Artık her kim Rabbine kavuşmayı umuyorsa, iyi iş yapsın ve Rabbine ibadette hiçbir şeyi ortak koşmasın.” (Kehf; 110)

Camiler, Allah’a kulluk amacıyla her kesim ve her yaştan insanların bir araya geldiği, yüce Allah’a boyun eğip secde ettiği, kulluk şuurunu geliştirerek görevlerini ifa ettiği özel mekânlardır.

İslam’ın sembolü ve mührü olan camilerimiz Kâbe’nin birer şubeleridir.

Camiler millî ve dinî kimliğimizin oluşup gelişiminde, nesilden nesle aktarılarak korunmasında çok önemli bir yere sahiptir. Camilerin bu önemli fonksiyonu göz ardı edilmemelidir.

Bildiğimiz gibi her yıl Ekim ayının ilk haftası “Camiler ve Din Görevlileri Haftası” olarak kutlanmaktadır.

Hafta münasebetiyle cami ve din görevlileri hakkında oluşturulan yanlış algılar düzeltilmeye çalışılmakta ve bu iki kavramın önemi ile ilgili bir bilinç oluşturmak amaçlanmaktadır.

Geçmişten günümüze din hizmetlerinin en yoğun icra edile edildiği mekânlar hiç şüphesiz camilerdir. Camiler dini, ilmi ve sosyal hayatın merkezi olmuş mukaddes mekânlardır. Camiler, tevhit inancının simgeleridir. Hem Allah’a ibadet edilen hem de başta Kur’an-ı Kerim ve ilmihal bilgileri olmak üzere ilim ve hikmet öğrenilen şerefli mekânlardır. Minareleri tevhidin sembolü, ezanları şahadetin temeli, mihrap, kürsü ve minberleri hak ve hakikatin gür sesi, safları huzur, güven ve mutluluğun teminatıdır.

Müslüman bir kişinin Kur’an-ı Kerim ve Hz. Muhammed’in örnek ve önderliğinde tevhit ilkesi ile uyumlu sahih bir iman, imanın gereği ibadetler, güzel ahlak (Kur’an ahlakı), adalet, merhamet, güven, doğruluk…Vb değerlerle şahsiyetini inşa etmesi istenmiş, bunun yolu da ona gösterilmiştir.

Bu yol; kişinin Kur’an-ı Kerim ile kimliğini inşa etmesi, Allah Resulü (s.a.v.)’in sünneti ile karakterini şekillendirmesidir. Şahsiyetin Türkçedeki karşılığı kişilik/belirgin özelliktir. Kişilik, bir kimsenin kendisine özgü belirgin özelliklerin bütünü demektir.

14 Eylül 2024 Cumartesi’yi Pazara bağlayan gece Yüce Rabbimizin âlemlere rahmet olarak gönderdiği Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed Mustafa’nın (s.a.v.) mevlidi şerifini inşallah idrak edeceğiz.

Hz. Muhammed Yüce Allah’ın insanlığa gönderdiği son peygamber ve bütün insanlığın ilahi rehberidir. Onun gelişiyle insanlık başta inanç, ibadet ve ahlaki yozlaşmalar konularında bireysel ve toplumsal düzeyde pek çok değişim ve gelişime şahit olmuştur.

Diyanet İşleri Başkanlığımız 2024 yılı “Mevlid-i Nebi Haftası” ana temasını “Peygamberimiz ve Şahsiyet İnşası” olarak belirlemiştir. Hafta boyunca yurt içi ve yurt dışında gerçekleştirilecek çeşitli etkinliklerle Hz. Peygamber’in örnekliği çerçevesinde ana tema konusuna dikkat çekilecek, konu hakkında toplumsal bir duyarlılık ve bilinç oluşmasına katkı sağlanacaktır.

İnsanlar arasında söz taşımaktır. Bu, İslamın yasak ettiği ve büyük günahlardan biri olarak saydığı ahlak dışı kötü davranışlardan biridir.

Koğuculuk yapan kimseler, Peygamber efendimizin hadislerinde cezalarını çekmeden cennete giremeyecekleri bildirilmiştir.

Aziz milletimizin vatanımızı işgal eden güçlere karşı 19 Mayıs 1919’da başlattığı destansı mücadelenin, 30 Ağustos 1922’de şan ve şeref dolu bir zaferle nihayete erdiği kutlu günün 102. yıl dönümünü milletçe büyük bir gururla kutluyoruz.

İstiklal mücadelemizi zaferle taçlandıran ve şanlı tarihimizin önemli bir dönüm noktası olan 30 Ağustos Zafer’inin 102. Yıldönümü kutlu olsun!

30 Ağustos zulme, işgale, esarete, teslimiyete karşı Türk milletinin topyekûn haykırışı, birlik ve beraberliğimizin önünde hiçbir gücün duramayacağının ispatı, özgürlük ve bağımsızlık yolundaki inanç, irade ve kararlılığın göstergesi ve Cumhuriyetimizin kuruluşuna giden yolun mihenk taşıdır.

İslam dini sosyal ilişkilere, ahlâkî davranışlara, kişilik haklarının korunmasına, güven, huzur ve barış ortamını yok edecek davranışlardan kaçınılmasına büyük önem vermiştir.

Bu sebeple sosyal ilişkileri zedeleyen, temel hakları ihlal eden ve ahlaki zafiyete sebebiyete veren gıybet ve iftirayı şiddetle yasaklamıştır.

Gıybet; bir insanı gıyabında eleştirmek, çekiştirmek ve hoşlanmayacağı sözler söylemektir. Halk arasında buna “dedi-kodu” da denir. Kişinin maddi ve manevi varlığının bütün yönleri gıybet ve iftira konusu olabilir.

Aile, insanların içinde doğup büyüdükleri, kimlik ve kişiliklerini kazandıkları ve sosyal ilişkilere girdikleri toplumsal bir kurumdur.

İslâm dini aile fertleri ve akrabalar arasındaki sosyal statü ve roller ile onların yetki ve sorumluluklarını ayrıntılı bir şekilde orta koymuş ve aile büyüklerine karşı saygı, sevgi ve hürmeti, akrabaya karşı ilgi ve alakayı Yüce Allah’a yapılan kulluk ve ibadetle eşdeğer tutmuştur. Böylece akrabalarla ilişkiler konusu hem din ve ahlâkın hem de hukukun temel konuları arasında yer almıştır.

İslâm dini akrabalık bağlarıyla bağlı olan kişileri birbirlerine karşı derin bir sevgi, saygı, merhamet, yardımseverlik ve fedakârlık içerisinde birbirlerinin sevinç ve kederlerini paylaşacak vefalı hısımlar olarak kabul etmiştir. İslâm dini akrabalığın kan, kayın/sıhrî ve süt emzirme olmak üzere üç yolla meydana geleceğini kabul etmiş, evlat edinme yolunu ise meşru bir akrabalık yolu olarak benimsememiştir.

Yüce Allah Kur’an-ı kerimde buyuruyor ki;

“Şüphesiz Allah, adaleti, iyilik yapmayı, yakınlara yardım etmeyi emreder; hayasızlığı, fenalık ve azgınlığı da yasaklar. O, düşünüp tutasınız diye size öğüt veriyor.” (Nahl; 90)

Kendisine ilk vahiy geldiğinde, gördüğü manzara karşısında endişelenip korkuya kapılan Hz. Peygambere vefakâr ve fedakâr eşi Hz. Hatice şöyle demişti: “Sen rahat ol, üzülme. Allah ‘a yemin ederim ki, Allah seni asla utandırmayacak, ele güne rezil etmeyecektir. Çünkü sen;

Kur’an-ı Kerim’de bizzat “komşu” kavramı kullanılarak komşuluğun önemini ortaya konulmuştur..

Türkçemizdeki komşu kelimesinin karşılığı olarak Arapça’da kullanılan “câr” kelimesi genellikle birbirine yakın evlerde yaşayan aileleri ifade eder. Kur’an-ı Kerim’in Nisa Suresi 36. ayetinde “câr” sözcüğü “yakın ve uzak komşu” anlamlarında kullanılmıştır:

“Allah’a ibadet edin ve ona hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yanınızdaki arkadaşa, yolcuya, elinizin altındakilere iyilik edin. Şüphesiz, Allah kibirlenen ve övünen kimseleri sevmez.”

İslam’da iman ile güven arasında çok güçlü bir ilişki vardır.

Yüce Rabbimizin güzel isimlerinden biri olan “el-Mümin”, emniyet ve esenlik veren, huzur veren, korkuları gideren anlamlarına gelir.

Müslüman; Yüce Allah’ın kudretine teslim olan, zihnini ve yüreğini en sağlam, bâki ve değişmez mesnede yaslayan, böylelikle huzura kavuşan ve huzur veren kimse demektir. Onun için Allah’ın varlığına ve birliğine inanan mümin hem güven içinde olur hem de başkalarına güven verir.

Yüce Allah Kur’an-ı Kerimde buyuruyor ki;

Ey insanlar! Rabbinize karşı gelmekten sakının. Hiçbir babanın çocuğuna hiçbir yarar sağlayamayacağı, hiçbir çocuğun da babasına hiçbir yarar sağlayamayacağı günden korkun! Şüphesiz Allah’ın va’di gerçektir. Sakın dünya hayatı sizi aldatmasın. O aldatıcı şeytan da Allah hakkında sizi aldatmasın. (Lokmân Sûresi, 31/33)

Hz. Peygamber (s.a.s.), İslam dinini tebliğ ettiği süreçte üç tür insan tipiyle karşılaşmıştır. Bunlardan birincisi, onun getirdiği vahye inanan ve samimi bir şekilde onun çizdiği yolda yürümeye çalışan müminler.

Muharrem ayındayız. Matemimiz var bizim. Her yanımız Kerbela her ferdimiz varis-i Hüseyin’dir. Zalimlere inat mazlumların yanındayız.

Ne olursu olsun 14 asırdır Hak uğruna haklıdan yanayız. Hani demiş ya şair “Bizler Muharrem ayının geldiğini kana kana su içerken annemizden yediğimiz zılgıttan anlardık” diye, bu ay matem ayıdır. Bu ay hüzün ayıdır. Bu ayın mateminin mezhebi, meşrebi olmaz. Bu aydaki matemin tek dayanağı Hazret-i Muhammet ve evladına olan muhabbettir. Kerbela hüznü bir mezhep yahut bir meşrep hüznü değildir. Kerbela hüznü bir vicdan hüznüdür. Vicdanımız kurumadı, kalplerimiz taşlaşmadı ise hüzünden payımızı almalıyız.

Hac, Müslümanlar açısından, hayatının en önemli değişim, gelişim ve belki de dönüşüm duraklarından biridir.

Bir Hadis-i şerifte şöyle buyurulur: “Allah tarafından kabul edilmiş haccın karşılığı ancak cennettir.” Hac, müminin hayatında önemli bir dönüm noktasıdır. Hacca gidebilmek ve bu ibadeti yerine getirip hacı olabilmek bir nasip işiyken hacı kalabilmek büyük bir sorumluluk ve gayret gerektirir.

Hacı olmak, bir bakıma Müslüman olmanın sorumluluklarını hakkıyla yerine getirme taahhüdüdür. Hacı kalmak ise bu taahhüde bağlı kalmaktır.

Son öğle namazı anlamına gelen Zuhr-i âhir namazı, bir kısım İslâm bilginleri tarafından, Cuma namazının sahih olmaması ihtimaline karşı ihtiyaten kılınması öngörülen o günkü öğle namazı yerine kaim olması umulan namazdır. Öncelikle şunu ifade edeyim ki; bu ve bundan sonra iki rekât olarak kılınan vakit sünnetinin Cuma namazı ile direk bir ilgisi yoktur. Cuma namazının sıhhat şartlarındaki ihtilaf sebebiyle Cuma namazının geçerli olmaması ihtimalinden hareketle zuhr-i ahir namazının kılınması gerektiğini ileri sürenler olduğu gibi, buna karşı çıkanlar alimlerimiz de olmuştur.

Zuhr-i ahir namazının gerekliliğini ileri sürenlerin hareket noktası, bir yerleşim biriminde birden fazla camide Cuma namazının sahih olmaması ihtimalidir. Bunlara göre, bir zorunluluk bulunmadıkça, bir yerleşim yerinde sadece bir yerde Cuma namazı kılınır. İhtiyaç yokken, birden fazla yerde kılınması halinde, namaza ilk başlayanların Cuma namazları sahih olur, diğerlerininki olmaz. Kimin önce başladığını tespit etmek te mümkün olmadığından ihtiyaten hepsinin öğle namazını kılmaları gerekir.

Zuhr-i ahir namazının kılınmasına karşı çıkanlar, şüpheyle yapılan ibadetin geçerli olmayacağı ilkesinden hareketle, bu namazın kılınmaması gerektiğini söylemişlerdir. Bunlara göre, şüpheyle ibadet makbul değildir. Bu itibarla, “belki Cuma namazı sahih olmamıştır” diye zuhr-i ahir kılmak doğru olmaz. Bir kısım alimler ise, Hz. Peygamber, sahabe ve tabiîn döneminde böyle bir namaz bulunmadığından hareketle, zuhr-i ahir kılmayı bidat kabul etmişlerdir.