TESBİH AĞACI

İçinizde hiç tesbih ağacı yetiştireniniz, ağaç boncuk taneleriyle birilerini mutlu edeniniz oldu mu? Doğasever biri misiniz? Cevaplarınıza geçmeden evvel azıcık anı, azıcık deneme ve azıcık da araştırma yazısı eşliğinde okurlarıma faydalı bilgiler vermek niyetindeyim. Asıl tesbih ağaçları, en güzel organik odun tesbihlerimiz; od ağacından yapılan tesbihlerimiz imiş. Ağaç tesbih taneleriyle, tıpkı mısır tanesi misali o organik boncuklarla sanırım üniversite lisans dönemimde tanışmıştım. Bir akrabamız köyündeki bahçesine ekip taneleri çoğaltmış, anneme de ilkbaharda eksin diye bu minik bocuklardan vermişti. Tabi annem sonra taneleri nereye koyduğunu unuttu ama en azından elimizde hatıra çekimlik tesbih vardı. Akrabamız 99’lu organik tesbih taneleriyle bize bir tane tesbih hediye etmişti. O tesbih ağacının türünü tutmasa da 2018 yılının yaz ayında “Balıkesir Atatürk Parkı” bahçesinde kırmızı çiçekler açan, sarı polenleri elime alınca dökülen narin bir ağaç görmüştüm. Kırmızımsı çiçekleri bir vazoya koymuştum, bir yıl da kuru dallarını evde saklamıştım. Çiçeğin boncuk gibi boş delikleri ilgimi çekmişti. Meğerse o bir tesbih ağacıymış ki bir yıldan fazla zaman geçince bunu öğrendim. Taneler dökülüverince çiçeğin boşlukları kalmış yani. Ağacı da hafif dikenliydi, büyükşehir parkının çalışanları bazen lavanta çiçekleriyle o ağacı da buduyorlardı.

25 Aralık 2019 tarihinde Balıkesir’in Edremit ilçesinde verdiğim kurslarım için bir kursiyerimin ailesine misafir olunca aynı ağacı o tanıtmıştı bana. Sitelerinin bahçesinde ve sokak başında açan, kışın bile o çiçeklerin bana bakan güzelliğini görünce anımsadım ağacı. O minicik tanelerin biraz büyüyen kısımlarını seçmiştim. Tesbih tanelerini sevdiklerime, aileme verdim. Bazılarını da parktan bir dal koparıp saksıma ektim, geri kalanını da ilkbahar için beklettim. Amacım beyefendilere tesbih, hanımefendilere de o boncuklardan kolye yapıp hediye etmekti. (Taneler dalından koparılıp bir iki gün bekleyince tozları un, nohut tozu misali avuçlarınıza dökülüveriyor.) İşte hayata nasıl bakarsanız öyledir. Aynı tesbih tanelerini Ankara’da yaşayan çok sevdiğim bir büyüğümün emeklilik haftası paketi için hazırladığım hediyelerinin arasına koyup baharda yetiştirmesi için not yazarak armağan etmiştim. Sonrasında internette araştırdım ama benim bahsettiğim bitkiden daha farklı bir tesbih ağacı bilgisi aldım. 19 Ocak 2010 tarihinde “Yeni Makale” sitesinde yayınlanan tesbih ağacına dair makaleyi paylaşayım sizlerle. Edebiyatla, sanatla, doğayla, bitkisel yaşamla, huzurla kalın. Buyurun okumaya…

……………..               ……………….             ………………              …………………

Familya : Meliaceae
Latince : Melia azedarach (M. japonica) (Zanzelek)
Türkçe : TESBİH AĞACI

Tesbih Ağacı Doğal Yayılış ve Rakım:
Anavatanı Doğu Asya ve Himalayalar olup Avrupa’da ve ülkemizde de yetiştirilir.

Tesbih Ağacı Toprak ve Besin İsteği:
Nemli, yarı nemli ve vejetasyon döneminde sık sulanan topraklar ister. Ağır killi topraklar ile kireçli, kurak ve kumlu topraklarda da yetişebilir.

Tesbih Ağacı Donlara Duyarlılık:
Donlara duyarlıdır. Maksimum -5 derece sıcaklıklara kadar dayanır.

Tesbih Ağacı Sıcaklık ve Nem İsteği:
Utman kestane iklimini sever. Düzenli sulama ister. Soğuğa dayanıklı değildir.

Tesbih Ağacı Tohum Özellikleri:
Tohum nohut büyüklüğünde ve serttir. Her meyvede 5-8 adet tohum bulunur. Uzun süre bitki üzerinde kalabilen tohumlar hoş kokuludur.

Tesbih Ağacı Tepe Şekli:
Yaygın bir tepe yapar. Tepe çapı 4 metredir.

Tesbih Ağacı Makaslama ve Budama:
Budamaya ihtiyaç duymaz.

Tesbih Ağacı Büyüme ve Boylanma:
Hızlı büyür. Maksimum 10-15 m. boy yapar.

Tesbih Ağacı Kök Yapısı:
Sığ ve yaygın kök sistemi geliştirir.

Tesbih Ağacı Işık İsteği
Yarı gölge ağacıdır.

Tesbih Ağacı Meyve ve Çiçek:                                                                                           Meyveleri iri ve yuvarlak, tespih tanesi büyüklüğündedir. Çekirdekli sulu meyveler olgunlaşınca kabuğu açık sarı bir renk alır. Endokarp tamamen odunlaşmıştır. Mayıs-Haziran’da açan leylak rengi çiçekleri, yaprakların koltuğundan çıkan seyrek salkım durumunda kurullar teşkil eder. Çiçekleri hermafrodit ve kokuludur.

Tesbih Ağacı Yaprak ve Sürgün:
Yaz yeşili yaprakların alt ve ortada bulunanları bileşik tüysü, üstte bulunanları sade tüysü yaprak durumunda ve 20-25 cm. uzunluktadır. Yaprakçıklar tek sayıda, yumurta biçiminde, kenarları keskin dişli ve uçları sivridir. Genç sürgünler az tüylüdür.

Tesbih Ağacı Üretim Şekli:
Tohum ile üretim esas olup sert çelikle de üretilebilir. Tohum kabukları ovuşturularak uzaklaştırılır veya olduğu gibi ekilir veya katlamadan sonra ilkbaharda ekilir. Tohumu kuru olarak saklamak mümkündür. Üretimleri kök çelikleri ile de yapılabilir.

Tesbih Ağacı Diğer Özellikler:
Kirliliğe ve rüzgâra dayanıklıdır. Park ve bahçelerde soliter, grup veya aile ağacı olarak veya kent içi yol ağaçlandırmalarında kullanılır. Odunundan mobilya, nefesli sazlar,  meyvelerinden tespih ve takı,  kabuğundan  hekimlikte  kullanılan  ilâçlar yapılır. Yağından mobilya parlatıcısı olarak faydalanılır.

       DİP NOT = Tesbih Ağacına Dair Bilgiler, 19 Ocak 2010 Tarihli  “Yeni Makale” Sitesinin Yazısından Alıntılanmıştır.

ELİF YAVAŞ

TARİH = 14 Şubat 2020 – Cuma

DÜNYA ÖYKÜ GÜNÜ

( Bu özel günde Ankara’dan ismime imzalı gelen şiir kitabı, iki adet ajanda defter ve dokunmatik kalem setimle mutlu oldum. Değerli büyüklerime teşekkür ediyorum. )