Kumarbaz ve Rüşvetçi Maymunlar

Kumarbaz ve Rüşvetçi Maymunlar

Ülkemizde gündemi takip etmek artık bir haber alışkanlığından çok bir direniş biçimine dönüştü. Her gün yeni bir yolsuzluk iddiası, susturulan bir gazeteci ya da akşam haberlerine düşen acı bir şehit haberi…Ne yazık ki artık sadece haber değil yaşadığımız acı da rutinleşiyor.Gündemimiz hem yakıcı hem yorucu. Aklımızı da vicdanımızı da korumak için önlemler almamız gereken bir dönemden geçiyoruz.

Tam da böyle bir anda dikkatimi paranın bozduğu insanlardan daha az yorucu bir gündeme kaydırarak bir nefes almak istiyorum: Kapuçin Maymunları !

İnsanın ekonomik davranışlarını anlamanın yollarından biri de primat davranışlara bakmak. Ekonomik davranışlar sergileyebildiğini göstermek için Yale Üniversitesi’nde bir araştırma yapılıyor. Kapuçin maymunlarıyla yapılan çalışmalar bize ilginç kapılar aralıyor.

Jetonlar ve Maymunlar

Maymunların kafesine jeton koyuluyor.

Jetonları araştırmacılara verdiklerinde yiyecek alabildiklerini öğrenen maymunlar “değişim değeri” kavramıyla tanışıyorlar.

Başta basit bir davranış gibi görülen jeton karşılığı yiyecek alma davranışı sonrasında daha ustalık gerektiren davranışlar da gözlemleniyor.

Üzüm Salkımı mı Jeton mu ?

Tek bir üzüm salkımı mı yoksa iki üzüm salkımı alabilecekleri jeton arasında jetonu tercih ediyor maymunlar. “Fayda analizi” kavramı da böylece hayatlarına giriyor.

İndirim Kovalayan Maymunlar

İşler kızışıyor. Maymunlar için Pazar kuruluyor. Bir jetonla bir üzüm ya da bir jöle alınabilecekken jöle ucuzluyor ve bir jetona iki jöle alınabiliyor.

Talep patlıyor.

Maymunlar fiyat değişimine tepki veriyorlar.

Gerçek tüketici davranışı böylece ortaya çıkıyor.

Hırsızlık yapan, rüşvet yiyen maymunlar

Para varsa sorun da var !

Jetonlar maymunların kafesinin yanında tutuluyor.

Bir gün bir kapuçin tüm jetonları kaparak kafesine kaçıyor.

Jetonları geri almak için maymuna araştırmacılar rüşvet teklif ediyor.

Kapuçin bol yiyecek rüşvetini kabul ediyor !

Maymun hem hırsız hem de rüşvet kabul ediyor !

Fuhuş da var !

Bir dişi maymunun bir maymuna jeton karşılığında seks önerdiğini gözlemleyen araştırmacılar “kullanım değeri olmayan değişim değeri olan bir araç” için seks yapıldığını ilk defa görüyorlar. Ahlak masası nerede ?

Kumarbaz Maymunlar !

Nobel ödüllü psikolog Daniel Kahneman’ın insan davranışına dair “kayıptan kaçınma eğilimi” vurgusu maymunlarda da tespit ediliyor. Jetonlar üzerine yazı / tura atılan bir deney yapılıyor.

Grev yapan Maymunlar !

Kumarbaz, rüşvet yiyen maymunlar aynı zamanda boykot etme davranışı da sergileyebildikleri adalet duygusuna da sahip ! Bir jeton karşılığı salatalık alan maymun komşu maymunun bir üzüm salkımını bir jeton karşılığında aldığını görünce elindeki salatalığı fırlatıyor. Jetonu vermiyor. Eylem yapıyor !

Jetonla İktidar satın alınabilseydi ?

Peki ya bu maymunlar jetonlarla iktidar satın almaya başlasalardı ne olurdu ? Kafeslerinde sadece bir oyun değil belki de bir sınıf inşa ederlerdi. Jetonları toplayanlar otorite, salatalığı tutanlar da biat edenler olurdu. Şimdilik ellerinde jeton, gözlerinde komşunun üzümüyle taş devri fonunda küçük bir kapitalizm skeci çeviriyorlar. Patronsuz bir piyasa, sınıf bilincinin olmadığı eşitsizlikler.

Ben maymunların dünyasına bakınca biraz daha az yoruldum. Aldığım nefes iyi geldi !

Size de bir kaçamak olsun bu yazı !

Duygusal Açlığın 10 TipiGündem