Kadim İnsanlık Tarihinde Zeytin ve Zeytinyağının Kullanım Alanları

O dönemden beri zeytin ve ürünleri; yemeklerde, törenlerde, yakmak için lambalarda, saçın parlatılmasında ya da vücudun ovulmasında olduğu gibi birçok kullanım alanının varlığı bilinmektedir.

Yapılan arkeolojik araştırmalar ve elde edilen arkeolojik bulgular ışığında zeytin ve zeytinyağından önemli bir besin maddesi olmasının yanı sıra tıpta ilaç üretiminde, kozmetik ve aydınlatma amaçlı olarak da yararlanılmıştır.

Zeytin ve zeytinyağı Antik çağ Yunan ve Roma uygarlıklarının yemek kültüründe çok önemli bir yer teşkil etmekteydi. Zeytinin meyve olarak tüketimi içerdiği glikozit sebebiyle tuzlama yapmayı gerektirdiği için salamura yapılan zeytin antik mutfak için çok önemli bir besindi.

Antik dönemde zeytinyağının kozmetik alanında kullanımı ile ilgili ilk bilgiyi Plinius aktarmaktadır. Romalı doğa bilimci Plinus, zeytinyağını insan vücuduna iyi gelen iki sıvıdan biridir demekte ve zeytinyağını vücudun dışı için önermektedir. Bu durum o çağda zeytinyağının kozmetik amaçlı kullanımını olduğuna bir delildir.

Antik dönemde zeytin yağı beden temizliği için de kullanılmaktadır. O dönemde vücuttaki kirin temizlenmesi amacıyla zeytinyağın kullanıldığına dair bilgiler mevcuttur. Kaynaklarda, vücut zeytinyağı ile ovulduktan sonra “strigilis” denilen özel bir alet ile vücuttan sıyrılarak temizlik işleminin tamamlandığı bildirilmektedir. Yüzyıldan fazla yaşayan filozof Abderalı Demokritos, “Sağlığımızı nasıl koruyabilir de yaşam süremizi uzatabiliriz” sorusuna şu şekilde yanıt verir: “İçimizi balla, dışımızı zeytinyağıyla yuğalım”.

Eski Yunan’da zeytinyağına güzel kokulu baharatlar karıştırılarak güzellik merhemleri yapılmıştır. Yine o dönemde, uzun yolculuklarda ayak tabanlarına yara olmaması için zeytinyağı sürülmüş, güreşçiler ve koşucular yarışma öncesi adalelerini yumuşatmak için zeytinyağı kullanmıştır.

Antik dönemde zeytinyağı tıp alanında da kullanılmıştır. Zeytinyağı, Koslu Hipokrat (M.Ö.460-377) ve Pergamonlu Galenos’un önerdiği ilaçlar arasında yer almaktadır. Galenos’a göre sirke içinde saklanan zeytin mideyi güçlendiren ve iştah açan bir besindir.

Zeytinyağının tıp alanı ile ilgili bir başka kullanım alanı ise masajdır. Antik dönemde masaj, sağlık için önerilen yöntemlerden biridir. Celsus zeytinyağının masajda kullanımı ile ilgili olarak; “Hem dinç hem de kendisinin efendisi olan sağlıklı bir insan, zorunlu kurallara bağımlı olmamalıdır ve ne tıbbi bir bakıcıya ne bir masöre ne de bir yağlayıcıya ihtiyacı vardır” demektedir. Bundan da anlaşıldığı gibi antik dönemde masaj, sağlık için gerekli görüldüğünde önerilen yöntemlerdendir.

İleriki haftalarda köşemde: “İslam Medeniyetinde Zeytin ve Zeytinyağı Kullanımı” başlığı ile birlikte olmak üzere esenle kalın.

Sivil Toplum Örgütlerinin Dijital Kapasitelerinin Geliştirilmesi

Prof. Dr. Fatih Satıl