OTOMATİK DÜŞÜNCELER
Otomatik Düşünceler Zihnimiz duygularımızı ve düşüncelerimizi işlemleme sürecinde çeşitli yöntemler kullanır. Bu yöntemler sayesinde çevremizle uyumlu, psikososyal açıdan sağlıklı ilişkiler geliştiririz. Bazen yaşadığımız travmatik bir deneyim sonucu işlevsel olmayan hatalı bir işleyiş söz konusu olabilir: otomatik düşünceler!
Otomatik düşünceler, hayatımız boyunca farkında olmadan kullandığımız düşünce işleyişinin ürünleridir. Farkında olup yönetildiklerinde daha mutlu hissetmenizi sağlayacağı gibi yönetilemediklerinde zihninizi ve ruhunuzu ele geçirebilecek kadar kuvvetlidir.
Danışanlarımda sık gözlemlediğim düşünce hatalarını sizler için derledim :
- Keyfi çıkarsama: Argoda “kel alaka” olarak tanımlanan bu düşünce herhangi bir kanıt olmadan çıkarım yapılmasına sebep olur. (Ör: Bir iltifatı acıma belirtisi olarak yorumlamak)
- Filtreleme:Konu bütünlüğünden uzaklaşarak sadece bir detayı tanımlamak. Mutlu giden bir evlilikte yaşanılan tartışmayı filtreleyerek evliliğin hata olduğunu düşünmek.
- İki uçlu düşünmek: Siyah beyaz düşünme olarak da tanımlayabileceğimiz bu düşünce şeklinde birey yaşadığı deneyimlerde kişileri “çok iyi” ya da “çok kötü” şeklinde ikiye ayırabilir. Çalışma arkadaşının kendisini sevdiğini düşünen bir kişinin aldığı bir eleştiri sonucunda “beni eleştiriyorsa sevmiyor” sonucuna varması.
- Falcılık:Geleceği tahmin etmek.
- Duygusal çıkarsama: Gözle görünen tersine kanıtlar olmasına rağmen “ben öyle hissediyorum” diyerek sonuca varma.
- Etiketleme: Çocukluk döneminden itibaren kişinin hayatını ele geçiren etiketler (şemalar) hatalı duygulanımlara sebep olabilir. Kişinin kendisine ya da çevresindeki kişilere yönelik kullandığı şemalar ve şemalarla birlikte gelişen duygulanımlar : “Ben duygusalım” şeklinde kendini etiketleyen birinin yaşadığı olaylara abartılı duygusal tepkiler vermesi, “Öfke kontrolü düşük” biriyim diyen bir kişinin sevdiklerine sürekli kırıcı davranması.
- Abartılı değerlendirme: Sonucu olduğundan daha değersiz ya da değerli görmek. Küçümseyici ya da abartılı tanımlamalar hataya sebep olur. “İşim var, çok kötü bir iş” (büyütme ), “işim var herkesin işi olabilir bu bir şükür sebebi değil” (küçümseme)
- Niyet okuma:En sık kullanılan otomatik düşüncelerden biridir. Kişinin etkileşimde olduğu insanların düşüncelerini elinde veri olmaksızın tahmin etmesi, yorumlaması, kurgulaması ilişkileri sonlandırmaya kadar giden bir sonuca sebep olabilir. Eşinin eve yorgun gelmesi üzerine “benimle oturup konuşmadı demek ki benden sıkıldı” diyen eş vb.
- Genelleme: Yaşanılan travmatize bir deneyimi tüm dünyaya genellemek: Ör. “Beni aldattı, bütün kadınlar aldatır.”
- İçselleştirme: Her şeyi kendi merkezinde değerlendirmek, kişinin olup biten her şeyi kendisiyle ilgili değerlendirmesi. Toplantıda konuşulanları sadece kendisi için değerlendiren çalışan.
