Hayvan ve Bitkiler Depremi Öncede Hissedebilirler mi?
Deprem öncesinde doğada bazı değişimlerin olduğu uzmanlar tarafından zaman zaman dile getirilir. Özellikle de hayvanların deprem öncesi meydana gelen belirtilere karşı daha hassas olduğu biliniyor. Bu yüzden de hayvanların doğadaki değişimleri hissettiği ve bu nedenle huzursuz olup çevreye sinyal verdiği düşünülüyor. Peki deprem öncesi doğada ne gibi değişiklikler oluyor, gerçekten doğadaki değişimleri gözlemleyip depremi tahmin etmek mümkün mü?
Şu anki bildiklerimiz çerçevesinde bir depremi 7-8 saniye öncesinden daha erken tespit etmek mümkün değil. Ancak bazı hayvanlar kendilerine bahşedilen özel duyuları ile belirli sinyallere karşı daha hassastırlar ve depremlerin çevrede oluşturduğu kısa ve orta vadeli değişimleri insanlardan daha erken hissedebilme ihtimali bulunmaktadır.
İTÜ Maden Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Bölümünden Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan’ın yaptığı bir araştırmada depremi önceden haber veren tam 57 farklı göstergeden bahsetmektedir. Örneğin, deprem öncesinde balıklar, suyun ısınması nedeniyle kıyıya doğru yüzmeye çalışır. Kediler ise sebepsiz yere hırçınlaşmaya başlayabilirler ve genellikle kapalı ortamlara kaçarak saklanırlar. Köpekler ise korkularını uluyarak ya da havlayarak açığa çıkarır ve bir alana toplanarak gruplaşmaya çalışırlar. At, eşek ve inek gibi hayvanlar huysuzlaşırlar. Ahır kapılarından dışarı çıkmak isterler. Martılar, çembersel olarak uçarlar.
Deprem öncesi değişen hayvan davranışlarından en önemlisi karıncalarda görülür. Karıncalar, deprem öncesi yuvalarını terk edip ateş üstünde gibi yürürler, zincir oluşturup küme küme toplanırlar.
Deprem titreşimlerine az çok tepki veren Küstüm çiçeği (Mimoza) ise deprem öncesi oluşan titreşimler sonucu yapraklarını kapatır. Bu bitkinin yaprakları dış etkilere karşı çok hassastır. Küçük bir dokunuşla yaprakları kapanır, bu özelliğinden dolayı Küstüm Çiçeği adını almıştır.
Deprem öncesi hayvan davranışları ile ilgili olarak farklı ülkelerde de gözlemlendiğine dair bulgular mevcuttur. 1975 yılında Çin’in Haicheng kentinde meydana gelen depremden yaklaşık bir ay önce, yılanların topluca yuvalarından çıkmaya başladığı görülmüştür. Benzer şekilde, 2009 yılında İtalya’nın L’Aquila kentini vuran depremden birkaç gün önce yakınlardaki bir gölde yaşayan kurbağa sürüsünün topluca göç ettikleri gözlemlenmiştir. Bu konuda araştırma yapan uzmanlara göre, basınç altındaki kayalardan salınan parçacıklar yüzeydeki su birikintilerinde kimyasal reaksiyon zincirine yol açmaktadır. Bilim insanları, sulardaki kimyasal değişimleri bazı hayvanların sezme kabiliyetinde olduğunu düşünüyor.
Tüm bu yazılanlara bakacak olursak, hayvanların depreme karşı gösterdikleri tepkiler tutarlı ve tekrar edilebilir gibi gözükmemektedir. Bunu işlevsel olarak kullanamadığımız sürece, hayvanların tepkilerine bakarak depremi önceden kestirmemiz mümkün olmayacaktır. Bilim insanları uzun yıllardır hayvanların deprem hassasiyetlerini araştırmaktadırlar. Ne var ki yapılan incelemelerde, hayvanların davranışlarıyla depremlerin oluşması arasında anlamlı ve tekrar edilebilir hiçbir ilişkiye rastlanmamıştır.
