Bu Ağaç Dünyada Sadece Kazdağı’nda Var!
Bilindiği gibi Kaz dağları, zengin florası ile sadece ülkemizde değil, Avrupa ve Dünyada birçok bilim adamının ve eko-turistlerin dikkatini çekmektedir.
Kaz dağlarında yayılış gösteren endemik bitkiler arasında öyleleri var ki, çok dar bir alanda yaşarlar yani Dünyada sadece Kaz dağlarında yayılış gösterirler.
İşte bu haftaki yazımızda da bu özel bitkilerden birisi olan ve adını Kazdağı ve Truva uygarlığından alan “Kazdağı Göknarı (Abies equi-trojani)” den bahsedeceğiz. Ama öncelikle Göknarların genel özelliklerinden kısaca söz etmek gerekir: Kırk metreye kadar boylanabilen yaz kış yeşil olan Göknar ağaçları, kendine özgü formu, iğne yaprakları, kozalakları ve hatta kokusu ile Çamgiller familyasının bir ferdidir. Dış görünüşü ile güzel ve dekoratif bir tür olduğundan, birçok Avrupa ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de uygun iklime sahip bölgelerimizin park ve bahçelerinde süs bitkisi olarak değerlendirilmektedir. Soğuk havalara dayanıklı olması ile bilinen Göknar ağacı en az 300 yıl ömre sahiptir. Dayanıklı kerestesinden dolayı odun ve selüloz elde etmek için kullanılan elverişli ağaçlar arasındadır.
Yazımızın asıl konusu olan endemik Kazdağı Göknarı; Kazdağı’nda 1000 metrenin üzerinde yayılış gösterirler. Kazdağını gezmeye gidenler, harika bir manzara bütünlüğüne sahip olan doğa ile baş başa kalacakları bu yürüyüş parkurunu mutlaka görmelidirler.
Gelelim Kazdağı Göknarı ile ilgili ortalıkta dolaşan iki önemli hikayeye:
Mitolojiye göre; Troya’ya girmek isteyen Akha ordusu, 10 yıl savaştıktan sonra bu amacına ulaşamayınca bir plan yaparlar. Plana göre, tahtadan bir at yapıp bunun içine savaşçılarını koyarak Troya’ya girip şehri bu yöntemle işgal etmektir. Sonuçta plan başarılı olur ve Truva alnır. Rivayetlere göre, Truva savaşında kullanılan Truva atı Kazdağı Göknarından yapılmıştır. Zaten bu ağacın bilimsel adındaki “equi-trojani” kelimesi de Latincede “Truva atı” anlamına gelmektedir.
Kazdağı Göknarının bizim Osmanlı tarihi açısından da çok önemli bir yeri vardır. Fatih Sultan Mehmet’in gemileri Haliçe indirirken kullandığı kızakların da Kazdağı Göknarından yapıldığı rivayet edilir: Sultan II. Mehmet İstanbul’un fethinde gemileri Haliç’e indirmek için bir plan yapmaktadır. Ancak Sultan’ın, gemileri Haliç’e indirmek için kullanılacak kızaklar için hangi ağacın uygun olacağı ve nereden, nasıl temin edeceği ile ilgili olarak tereddütleri vardır. Bu iş için âlimlerini toplar ve istişare eder. Sonuçta en uygun ağacın Göknar olduğuna ve ulaşım stratejisi açısından da kerestenin temin edileceği yer için en uygun bölgenin Kazdağları olacağına karar verilir. Ancak bir sorun daha vardır! Bu kızakları kim yapacaktır? Yani bu iş için kereste ustalarına ihtiyaç vardır. Bu amaçla kereste işinde uzmanlıkları ile nam yapmış olan Toroslardaki Tahtacı Türkmenleri de Fatih’in fermanı ile Kazdağlarına yerleştirilerek bu vazife ile görevlendirilirler. Sonuçta Kazdağı Göknarından yapılan kızaklar sayesinde gemiler Haliç’e indirilir ve İstanbul feth olunur.
İşte Kazdağları zengin bitki çeşitliliğinin yanında, doğal, kültürel zenginliği ve mitolojik hikâyeleri ile yerli ve yabancı eko-turistleri beklemektedir. Tabi Kazdağı, ancak bir “alan klavuzu” rehberliğinde gezilmelidir ki yukarıda bahsedilen hikâyeler gibi nice hikâyeleri yöre insanlarından canlı canlı dinleyebilesiniz.
