Onur Ayan

Hayat, çoğu zaman büyük lafların, gösterişli başarıların ve alkışların etrafında döner gibi görünür. Oysa gerçek hayat; hiç konuşulmadan geçip giden, görünmeyen ama içten içe yaşanan mücadelelerle doludur. Bugün toplumun sokaklarında, arka mahallelerinde, hastane odalarında, kamu dairelerinde ya da işsizliğin gölgesinde umutla bekleyen yüzbinlerce insanın sessiz direnişi var. Bu direniş; ne manşetlere taşınır, ne de sosyal medya beğenileriyle ödüllendirilir. Ama bir toplumun ayakta kalabilmesini sağlayan temel yapı taşı tam olarak budur: Her şeye rağmen yeniden başlama iradesi.

Zorluklarla başa çıkanlar sadece bireyler değil; aslında toplumun ta kendisidir. Bugün geçim derdinde olan milyonlarca emekli, artan kiralarla baş etmeye çalışan genç çiftler, çocuğunu okutmak için iki işte birden çalışan anneler, eğitim hayatını borçla sürdüren öğrenciler… Her biri, kendi hikâyesinin başrolünde. Her biri, sabah uyandığında önce sorumluluklarını hatırlayan, sonra da içindeki “devam et” gücünü bulan sessiz kahramanlar.

Bir hastane koridorunda, elindeki tahlil sonuçlarına bakan ve içinden sessizce dua eden baba… Küçük bir kasabada, eşini kaybetmiş ama evladını okutmak için tarlaya sabah erkenden giden kadın… Şehir merkezinde, diplomayla market reyonlarına başvuran genç… Bunların hiçbiri tesadüf değil. Bunlar bir sistemin sonucudur. Ve aynı zamanda, direnmenin, yeniden başlama kararlılığının da göstergesidir. Ama toplum olarak ne yazık ki bu hikâyelere alışığız. Hatta çoğu zaman gözümüzün önünde yaşansa bile görmemezlikten geliyoruz. Çünkü başkalarının mücadelesi, kendi konforumuzu bozmadığı sürece bize dokunmaz. Oysa esas olan; o mücadeleleri görmek, anlamak ve kolektif bir bilinçle desteklemektir.

İnsanoğlu, her şeyi kontrol edebileceğini sandığı bir çağda yaşıyor. Parmaklarımızın ucundaki teknolojiyle dünyayı yönettiğimizi, doğayı ehlileştirdiğimizi, kaderimizi kendi ellerimize aldığımızı düşünüyoruz. Oysa bu büyük özgüvenin arkasında unutulmuş bir gerçek var: Ne kadar ileri gidersek gidelim, doğa karşısında hâlâ kırılganız.

Şehirlerin ışıkları, asfalt yollar, ekranlara sığdırılmış hayatlar… Hepsi bize bir güvenlik hissi sunuyor. Fakat gerçek şu ki, modern konforun dışında kalan ilk anda çıplak kalıyoruz; hem fiziksel hem de ruhsal anlamda. Bir cep telefonunun çekmediği, internetin olmadığı, medeniyetin kıyısına vurduğumuz bir anda başlıyoruz yüzleşmeye: Kendi iç sesimizle, korkularımızla, sınırlarımızla.

Hayatta kalma içgüdüsü, hepimizin içine doğuştan yerleştirilmiş bir mekanizma. Ancak biz onu yıllardır susturuyoruz. Günlük hayatın karmaşasında, trafikte sinirlenirken ya da sosyal medyada beğeni kovalarken, aslında yaşamla kurduğumuz bağı yitiriyoruz. Halbuki doğayla baş başa kaldığımızda, o içgüdü sessizce başını kaldırıyor. Bizi en yalın hâlimizle tanıştırıyor.

Bazı acılar sessizdir. Ne çığlık atar, ne gözyaşı döker. Kalabalık bir odada, kahkahaların ortasında da hissedilir; hatta en çok da orada kendini belli eder. Çünkü modern insanın en büyük illüzyonu, dış görünüşün içeride olup biteni temsil ettiğini sanmasıdır. Gülen bir insanın mutlu, düzenli bir evin huzurlu, parlak bir hayatın dolu dolu olduğunu varsayarız. Oysa gerçekler her zaman sahnenin önünde değil, perde arkasında yaşanır.

Bugünün dünyasında acı, sanki utanılacak bir şey gibi saklanıyor. İnsanların “Nasılsın?” sorusuna verdiği otomatik “İyiyim” cevabı, çoğu zaman bir kaçış. Aslında herkes biraz kırık, biraz eksik, biraz yorgun. Ama kimse bunu söylemeye cesaret edemiyor. Çünkü kırılganlığımızı açık edersek, zayıf sanılmaktan, dışlanmaktan, hatta sevilmemekten korkuyoruz. O yüzden duygularımızı estetik süslemelerle sarıp sarmalıyoruz. Kederimizi süsleyip ‘anı’ haline getiriyor, içimizdeki fırtınayı dışarıya serin bir esinti gibi sunuyoruz. Ama susturulan her duygu, bir yerlerde yankılanır. Bastırılan her haykırış, gece uyumadan önce zihnimizin duvarlarını tırmalar. Kendimizi kandırarak sürdüğümüz hayatlar, günün sonunda bizi en çok kendimize yabancılaştırır.

Toksik ilişkiler, yalnızca partnerle kurulan bağlarda yaşanmaz. Bazen ailemizle, bazen arkadaşlarımızla, hatta bazen kendi iç sesimizle kurduğumuz ilişki bile zehirli olabilir. Özellikle sevilme arzusu, çoğu insanı “olmadığı biri” olmaya zorlar. Kendin olmaktan vazgeçtiğin anda başkası tarafından kabul görmenin anlamı ne kalır? Sahip olduğumuz tek gerçek kimlik, kendi içimizdeki sesken, neden onu kısmak zorunda kalıyoruz?

Bazen bir kriz, insanın gerçekte kim olduğunu gösteren aynadır. Bildiğimiz dünya sarsıldığında, konfor alanlarımız birer birer elimizden alındığında, elimizde kalan tek şey, kararlarımızdır. İşte tam da bu yüzden, zor zamanlar yalnızca bir felaket değil; aynı zamanda bir sınavdır. Ahlaki pusulamızın çalışıp çalışmadığı, en karanlık anlarda belli olur.

Bugün, içinde yaşadığımız çağda da benzer sınavlar karşımızda duruyor. Bazen bir savaş, bazen bir doğal afet, bazen de görünmeyen düşmanlar: salgınlar, iklim krizi, yabancılaşma… Bu tehditlerin her biri, insanlığın neye dönüşeceğini belirliyor. Bu noktada tek bir soru var: Hayatta kalmak mı, insan kalmak mı?

Hayatta kalmak, her zaman yeterli değil. Çünkü bazen yaşamakla sürüklenmek arasında büyük bir fark vardır. Modern insan, artık yalnızca nefes almayı yeterli sayıyor. Oysa asıl mesele, nefes alırken nefes verebilmektir. Yardım etmek, paylaşmak, anlamaya çalışmak… Bunlardır bizi biz yapan.

Güç, herkesi bulur ama herkes onu taşıyamaz. Güç, yalnızca fiziksel kuvvet değildir. Yetki, bilgi, mevki, para, kalabalıkları etkileme kabiliyeti… Bunların her biri birer güç formudur. Ve insan, gücü eline aldığında aslında en büyük sınavına da giriş yapar. Güç, çoğu zaman insanın içindeki en çıplak gerçeği ortaya çıkarır. Bazısı gücü paylaşmak yerine saklar, bazısı onunla başkalarını ezer. Bazısıysa, elindekinin kıymetini anlar ve bununla iyilik yayar. Gerçek şu ki, güç masum değildir; ama onunla ne yaptığımız, bizi ya erdemli yapar ya da yitip gidenlerden biri hâline getirir.

İyilikle Kötülük Arasında İnce Bir Yol

Herkesin içinde bir yerlerde hem karanlık hem aydınlık saklıdır. Bir insana ne kadar güvenilebileceği, onun kötü hissettiği günlerde nasıl davrandığıyla ölçülür. Toplumlar da böyledir; kriz anlarında, yoksullukta, korkuda ya birleşir ya da dağılır. Peki biz hangisini seçiyoruz? Birbirimizin omzuna mı yaslanıyoruz, yoksa göz göze bile gelmeden sırt mı dönüyoruz? Kötülük, bir anda ortaya çıkmaz. Sessiz kalınan adaletsizlikler, görmezden gelinen haksızlıklar birikir; sonunda bir toplumun ruhunu karartır. İyilik ise küçücük bir cesaret anında doğar. Bir çocuğun elinden tutmak, haksızlığa “hayır” demek, paylaşmak… Bunlar zincirleme büyür, sessiz devrimlere dönüşür.

Hayat, sadece yaşanılan bir süreç değil, sürekli bir sınavdır. Herkesin baktığı yer farklı, herkesin taşıdığı yük başka.

Ama çoğu zaman aynı cümlenin içine sıkıştırılırız: “Elalem ne der?” Bu cümle, nice duygunun, nice hayalin, nice gerçeğin üzerini örter. Çünkü bazen kendin olmak için değil, görünmek için yaşarsın. Ve işte o zaman başlar içindeki o sessiz çöküş.

Bu baskının cinsiyete, yaşa ve hatta hayata bakışa göre farklı yansımaları vardır. Kadınlar, çoğu zaman kendilerine değil, başkalarının gözünden nasıl göründüklerine göre yaşamaya mecbur bırakılır. Fazla güldüğünde ‘hafif’, duygularını dile getirdiğinde ‘açık saçık’, suskun kaldığında ise ‘ezik’ sanılır. Oysa içinde fırtınalar kopuyordur. Ama anlatamaz. Çünkü kadınlara öğretilen ilk şey, susmanın saygınlık olduğudur. Ama suskunluk bir meziyet değil, bir yük olur zamanla. Kadın, çoğu zaman önce annesinin, sonra eşinin, sonra toplumun hayalini yaşar. Kendi hayali hep ‘bir gün belki’ye ertelenir. Fakat bazı kadınlar vardır; ne olursa olsun içindeki o ışığı bastırmaz. Bastırsa bile o ışık bir gün, hiç beklenmeyen bir anda sızar dışarı. Ve işte o an, özgürlüğün ilk nefesi alınır.

İnsan, konuşmadan da çok şey anlatabilir. Üstelik çoğu zaman kelimelerden çok daha fazlasını…

Bir doktorun hastasını karşılarken ki yüz ifadesi, bir avukatın duruşmada ki el hareketi, bir öğretmenin öğrencilerine dönerken ki bakışı, bir garsonun tezgâha yaslanma biçimi…

Her biri ardında güçlü bir mesaj bırakır. Çünkü beden, ruhun sesi kadar, profesyonelliğin de aynasıdır.

Hiç düşündünüz mü, insanın sınırları tam olarak nerede başlar, nerede biter? Bugünün modern insanı için hayatta kalmak, belgesellerin konusu olmuş gibi. Sıcak evlerimizde, ekranlarımızın karşısında, her şey kontrol altında sanıyoruz. Ama hayat, tokadını ansızın indirir. Bir bakmışsınız, her şey bir camın ardında kalmış. Dışarısı buz gibi, içerisi sessiz ve umutsuz. İnsanı asıl sınayan şey, ne kadar konforlu bir yerde olduğu değil, o yerin ne zaman daralıp bir kafese dönüşeceğidir. Çünkü insan bazen dört duvar arasına değil, kendi düşüncelerinin içine hapsolur. Burası bir hastane odası olabilir, bir sıra kuyruğu, bir evin içi ya da sadece "normal" kabul ettiğimiz gündelik bir rutin. Zaman yavaşladığında, sesler sustuğunda, kalabalıklar çekildiğinde geriye sadece bir şey kalır: Sen… Ve o anda sorarsın kendine: Ben kimim?

Zor zamanlar, insanı süzer. Gerçek duygular, maskesiz yüzler, içten gelen sözler yalnızca kriz anlarında görünür olur. Çünkü güzel günlerde herkes yan yanadır. Ama asıl birlik, açken, korkarken, kaybederken belli olur. O yüzden soralım: Birlikte kalmak mı, yoksa yalnız ama sağ kalmak mı? Toplumlar da insanlar gibidir. Afetlerde, kayıplarda, acılarda şekillenir. Birlik, çiçekli masalarda değil; soğukta titrerken omuz omuza durabilenler arasında kurulur.

Konfor bazen fark ettirmeden bizi içten çürütür. Her şey yerli yerindeyken bile, ruhumuz eksilir. Çünkü rahatlık alışkanlık getirir, alışkanlık da farkındalığı siler. Ne zaman bir şeyler ters gider, işte o zaman dış dünyanın değil, içimizin sıcaklığına güvenmemiz gerekir. Direnmek sadece fiziksel bir güç meselesi değildir. İnanç ister, cesaret ister, paylaşmak ister. Gerçek ısı insanın içindedir. Onu ne kalorifer verir, ne güneş. Ancak insan insanla ısınır.

Bir zamanlar mahalle aralarında dostluklar kurulurdu, arkadaşlıklar mendil kapmaca kadar sahiciydi.

80’li ve 90’lı yıllarda büyüyenler çok iyi bilir, arkadaş demek sadece oyun arkadaşı değil, aynı zamanda sokakta birlikte büyüdüğün, gizli gizli ilk hayallerini fısıldadığın, düşüp dizin kanadığında seni sırtında taşıyan kişiydi. O zamanlar “dost” kelimesi lügatımızda ağırdı. Herkese verilmezdi. “Kanka” lafı pek yoktu, “kardeşim gibidir” denirdi. Ekmek arası sucuk paylaşılırdı, yarısını vermek değil, yarısını alabilmekti ayıp olan. Paylaşmak vardı, hesap sormak yoktu. Bir arkadaşınla küssen bile, okula gelmediğinde öğretmenin “Nerede kaldı?” sorusuna en önde parmak kaldırıp “Bugün gelecekti, demek ki hastalandı!” cevabını verirdin.

Çünkü dostunun yokluğuna bahane değil, mazeret uydururdun. O derece sahiplenirdin. Telefon yoktu belki, ama kapı zilinin ritmi bile kodlanmıştı:

Diksiyon… İlk duyduğumda “Bir hastalık mı bu?” demiştim. Hani sanki cildiyeden randevu alırken “Diksiyonum kabardı, kaşınıyor,” diyeceğim türden bir şey. Meğer konuşmanın kendisiymiş, hem de düzgün olanı. Yanlış anlaşılmasın, düzgün konuşmak demek akademik cümleler kurmak değil. "Yani şöyle demek istiyorum..." diyip beş dakika dolanıp, “Neyse ya, anladın sen,” diyerek konuyu kapatmanın tam tersi.

Peki, bunun eğitimi mi olurmuş? Olurmuş, hem de nasıl olurmuş! Öyle YouTube’dan iki video izleyip “Ben artık Radyo Spikeriyim” moduna geçmekle olmuyor. Gerçi bazıları kendi kendine öğreniyor; ama bu iş biraz da tıraş olmak gibi: Ayna lazım, bıçak lazım, sabun lazım, bir de suratına dürüstçe bakacak cesaret lazım.

Şimdi bir de diyorlar ki, “Eskiden diksiyon mu vardı?” Vardı canım, vardı. Köy kahvesinde çay söylerken “Bir çay getir be gardaş,” demekle, “Bize iki çay getir lütfen,” demek arasında dağlar kadar fark yok mu? Vardır. O da diksiyon işte. Diksiyon sadece ses tonu değil, aynı zamanda hitabet, jest, mimik, hatta zaman zaman susma sanatı. Yani diksiyon dediğin, lafı hem doğru söylemek hem de doğru zamanda susabilmek sanatı.

Bunu yazmak kolay değil ama bir süredir içimi kemiren bir gerçek var: Çocuklarıma yeterince vakit ayıramıyorum. Günlük hayatın koşturmacasında sabah işe yetiş, akşam trafiği aş, eve gel, bir şeyler ye derken, çoğu zaman çocuklarımın sadece fiziksel olarak yanında olduğumu fark ettim. Yanı başımda oyun oynamak isteyen iki çocuğum vardı ama ben ya haberlere göz atıyordum ya da kafam gün içinde yaşadıklarımla meşguldü. Birkaç defa “birazdan” dedim, “şunu bitireyim hemen geliyorum” dedim… Ve o birkaç defa, günün sonuna geldiğimizde birikti. Oyun halısı seriliydi, oyuncaklar dizilmişti, ama ben yoktum. Kendime bahaneler üretmeyi de denedim. “Zaten çalışıyorum, eve ekmek getiriyorum, sorumluluklarım var.” dedim. Ama bu bahaneyi tekrar ettiğim her gün, içimdeki huzursuzluk biraz daha büyüdü.

Sonra bir gün, eşimin önerisiyle elime bir kitap geçti. Başta pek ilgilenmemiştim. Hatta bir kenara attım. Üzerinden epey bir zaman geçtikten sonra o kitabı elime aldım ve okumaya başladım. Daha henüz birkaç sayfa okumuştum ki içime işleyen bir gerçekle yüzleştim: Çocuğumun benden istediği şey oyuncak değil, ekran değil, gösterişli bir etkinlik hiç değil… Benden istediği sadece bendim. Oyun oynamak için değil, birlikte gülmek, saçmalamak, göz göze gelmek, onun kurduğu dünyaya girebilmek için çağırıyordu beni. Ve ben çoğu zaman o dünyaya uzaktan bakıp başımı çeviriyordum.

O an anladım ki mesele zamanın uzunluğu değil, içinde ne yaptığımmış. On dakikalık içten bir oyun, saatlerce birlikte ama ilgisiz kalmaktan çok daha kıymetliymiş. Kaliteli zaman; çocuğunla aynı koltukta oturup eline telefon almamakmış, yere uzanıp onunla saçma bir hikâye kurabilmekmiş, birlikte gülebilmekmiş. Bu sadece annelerin değil, bizim de yani babaların da sorumluluğu. Eşit değil belki ama birlikte olunca daha anlamlı, daha güçlü bir bağ kuruluyor. Evde çocukla geçirilen vakti paylaşmak, onu sadece “oyun oynatılacak biri” olarak görmekten çıkıp, gerçekten onun dünyasında var olmayı gerektiriyor. İyi bir baba olmak mükemmel olmak değil; bazen yorgunken bile el arabası olup koridorda yarışa girmeyi bilmek demekmiş. Bazen oyuncak tamircisi, bazen hayali bir canavar, bazen de sessiz bir dinleyici olmak demekmiş. Çünkü çocuklarımız bu küçük anılardan kim olduğumuzu öğreniyorlar. Benim de baba olmayı ancak öğrenmeye başladığım gibi…

Bir gün kendine dürüstçe sorsan: “Gerçekten denedim mi?” Cevap çoğu zaman kaçamak olur. “Zaten yapamazdım ki…” “Zamanı değildi…” “Benden istenen çok fazlaydı…” Ve böylece, kendi potansiyelimizin önüne diktiğimiz görünmez duvarların tuğlalarını, tek tek kendimiz yerleştiririz. Sonra bir bakarız: hayal ettiğimiz hayat, o duvarın diğer tarafında kalmış.

Ne yazık ki çoğu insan başarısızlıktan korkmaz aslında. Korktuğu şey, gerçekten denemektir. Çünkü içten içe bilir ki, eğer tüm benliğiyle dener ve yine de başaramazsa, artık saklanacak bir bahanesi kalmayacaktır. İşte bu yüzden birçok kişi, yarı yolda durmayı tercih eder. Çünkü başarısızlığı kendi elinden geleni yapmadan tattığında, suçlayacak bir şeyler hep vardır. Sistem, şanssızlık, aile, patron, ekonomi… Ama gerçek şu ki: bir insan kendine inanmadıkça hiçbir başarı mümkün değildir. Üstelik bu sadece kariyer, sınav ya da iş başarısı değil. Bir evlilikte eşine inanmak da, yıllardır küs olduğun kardeşine bir mesaj atmak da inanç işidir. Kendi sevilebilirliğine, affedilebilirliğine, değişebilirliğine inanmadan ne bağ kurulur, ne yara sarılır.

Bir garson, bir öğretmen, bir marangoz, bir doktor ya da bir ev hanımı… Meslekler değişse de, içimizde dönen diyalog hep aynı: “Ben kimim ki?” Bu üç kelimelik cümle, milyonlarca hayalin katilidir. Oysa cevabını değiştirdiğimizde hayat da değişmeye başlar. Çünkü “Ben kimim ki?” diye sorarken aslında onay arıyoruz, güven değil. Ve biz kendimizi onaylamadıkça, başkalarının alkışları sadece yankıdan ibaret kalıyor.

Hayatın içinde öylesine yanından geçtiğimiz şeyler var ki, bazen onların sessizce bize bir şeyler fısıldadığını çok sonra anlıyoruz. Bazen de hiç anlamıyoruz.

Ama o fısıltılar orada bir yerlerde, sabırla dinlenmeyi bekliyor. Ben bu yazıyı, sıkça karşılaştığım bir sayı yüzünden yazıyorum aslında. Önce küçük bir detaydı. Alışveriş fişindeki toplam, sokakta rastladığım plaka, saatime göz ucuyla bakarken yakaladığım o tekrar eden rakam dizisi… Başta gülümsedim. “Tesadüf,” dedim. Ama sonra tekrar etti. Sonra bir daha. Ve bir daha. Bir noktada, artık bunu görmezden gelmek mümkün değildi. Çünkü o sayı yalnızca dışarıda değil, içimde de yankı yapıyordu. Bilirsiniz ya, bazı şeylerin izahı yoktur ama hissi çok güçlüdür. İşte öyle.

Siz hiç bir sayıya “denk gelmekten” fazlasını hissettiniz mi? Sanki o sayı sizi seçmiş gibi… Sanki size görünmek için fırsat kolluyor gibi… Bir tür sinyal, bir tür sessiz çağrı. Rasyonel zihnim uzun süre itiraz etti. Ama kalbim bir başka hikâyeyi anlatıyordu. Ve sonra fark ettim: Hayatın içinde sayılar sadece matematiğin soğuk dili değil. Onlar, bazen bir hatırlatma, bazen bir dürtü, bazen de bir uyanış işareti. Hatta kimileri için birer şifa. Evet, kulağa mistik geliyor. Hatta biraz da uçuk. Ama kendinize şu soruyu sormaktan zarar gelmez: Acaba sayılar da konuşur mu? Ve biz onları yıllardır yanlış mı dinliyoruz?

Demokrasi bazen gürültülü olur. Bazen de sessizce, kâğıtların arasında boğulur. İstanbul’un büyük ilçelerinden biri olan Gaziosmanpaşa, bugün sadece bir yerel yönetim krizi yaşamıyor; aynı zamanda, Türkiye siyasetinde yıllardır kangren hâline gelen bir meşruiyet sorununu gözler önüne seriyor.

31 Mart 2024 yerel seçimlerinde halkın açık iradesiyle CHP’den Hakan Bahçetepe Belediye Başkanı seçildi. Bu, birçok kişi için büyük bir sürprizdi. Çünkü, AK Parti’nin uzun yıllardır güçlü olduğu bir ilçeydi burası. Ancak, demokrasi bu değil mi zaten? Sürpriz yapabilme ihtimali. Halkın kararının kesinliği. Ancak ne oldu? İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne yönelik yürütülen 5. dalga operasyonları kapsamında, Hakan Bahçetepe de tutuklandı ve görevinden uzaklaştırıldı. Henüz hakkında kesinleşmiş bir mahkeme kararı yokken, seçilmiş bir Belediye Başkanına, görevden el çektirildi. Ve ardından… Belediye Meclisi toplandı. CHP, Başkanvekilliği görevine seçimle gelmiş olan kendi adayının vekâlet etmesini önerdi. Fakat, meclis çoğunluğunu elinde bulunduran AK Parti, kendi adayını çıkardı ve Eray Karadeniz, yapılan oylamada Gaziosmanpaşa Belediyesi’nin yeni Başkanvekili oldu. Bu hikâyenin hukukî yönü uzun uzun tartışılabilir. Ama, ben bu yazıda hukuktan değil, ahlaktan söz edeceğim. Siyasî ahlaktan. Çünkü, mesele artık, “kanunen” neyin mümkün olduğu değil, “etik ve meşru olan”ın ne olduğudur.

Baba olunca hayatımın değişeceğini biliyordum. Hatta “artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacak” diyenlerin ne demek istediğini anlayacak kadar da hazırlıklıydım (sanıyordum). Ama annelik… Ah, o sihirli ama bir o kadar da sessiz evrim!

Onu dışarıdan izlerken gördüğüm şeyle, içeriden tanık olduğum şeyin alakası bile yokmuş. Doğumdan sonra “anne” unvanını alan kadının, aslında sessiz bir mücadeleye adım attığını günbegün anladım. Emzirmeler, alt değiştirmeler, uykusuz geceler…

Evet, bunlar zaten menüde vardı. Ama asıl mesele o görünmeyen kısımdaydı. İşte bu yazıda size o görünmeyenleri anlatmak istiyorum. Hani “annelik içgüdüsü” deyip geçilen, “kadının fıtratında var” diye romantize edilen, ama aslında bir kadının benliğini unutturabilecek kadar derin bir yükü anlatacağım.

Geçenlerde biri dedi ki: “Terfi ettim, hayatım kaydı.” Gülümsedim. Çünkü yönetici olmak, dışarıdan ballı kaymak gibi görünür ama içeriden çoğu zaman mide bulandıran bir tecrübedir. Hele bu topraklarda… Kafamızda yönetici dendi mi hemen aklımıza kocaman bir masa, imzalanan evraklar, gergin toplantılar gelir. Oysa “yönetici” dediğimiz şey sadece şirketin CEO’su değildir. Gelin birlikte bir bakalım:

Yerel yöneticiler mesela… Mahalledeki çukur kapanmadıysa, halk pazarı karıştıysa, otobüs saatleri şaştıysa hemen herkesin gözü onlardadır. “Ne iş yapıyor bu başkan?” sorusu, ülkece en sık sorduğumuz soruların başında gelir. Tavsiyem şu: Sokakta yürüyün. Dinleyin. Sadece danışmanlarınızı değil, çaycınızı da dinleyin. En sahici geri bildirim bazen en alttan gelir.

Muğla’nın 45 bin nüfuslu turizm ilçesi olmayan biraz kırsalda kalmış küçük ilçesi Yatağan’ı gezmeye gidiyoruz dediğimizde çevremizden “Muğla’nın turistik ilçeleri varken ne işiniz var orada” tepkileri aldık. Açıkçası bu tepkiler biraz da enerjimizi düşürdü. Âmâ biz Yatağan’ı gezmekten asla vazgeçmedik. Bu küçük ilçede de mutlaka gezilecek yerler vardır düşüncesiyle Yatağan’ı gezmeye ilk olarak en turistik yerinden “Aşıklar Kenti” adıyla efsane olmuş Stratonike Antik Kentinden başladık. İtiraf etmeliyim ki bugüne kadar gezdiğim ve etkilendiğim antik kentler arasında, Efes Harabelerinden sonra burası başı çeker. Muhteşem, büyüleyici kültürlerin üste üste geldiği bir alan burası. Daha 40-50 yıl öncesine kadar aslında halen yaşayan bir köymüş. Şuanda da bu alanda yaşayan 4 tane hane olduğunu öğrendim. İçeriye girerken sizi lahitlerin karşıladığı bir yoldan konakların olduğu bir köy meydanına çıkıyorsunuz. Bir tarafınızda 1000’lerce yıl önceden kalan sütunlar ve antik kent,diğer tarafınızda 100’lerce yıl önceden kalan Osmanlı Konakları ve hala ayakta durmaya çalışan 10’larca yıl öncenin Cumhuriyet dönemi sonrası kurulan köy evleri.

Hepsi bir arada adeta size tarih dersi veriyor. Tüm bu güzellikleri gezebileceğiniz çok geniş bir alan burası. Alanı yürüyerek geziyorsunuz. Yerel esnafın olduğu alanlarda dinlenip çay içereken bölge ile ilgili bilgiler almanız mümkün. Biz tam da böyle yaptık. Yorulup bir çay molası verdiğimiz yerde mekan sahibinin anlattığı Stratonike Kentinin efsanesi ile büyülendik. Neden buraya Aşıklar Kenti dendiğini o zaman anladık. Efsaneye göre o dönemlerde buranın başka bir adı varmış.Stratonike güzeller güzeli gencecik bir kızmış ve burayı yöneten kral ve oğlu Antonios bu kıza birbirlerinden habersiz aşık olmuşlar. Âmâ öyle böyle değil. Kendilerini yataklara atacak kadar aşık olmuşlar. Baba erken davranıp Stratonike’ye açılmış ve onu bir şekilde evlenmeye ikna etmiş. Bunu duyan oğlu Antonious bu duruma çok üzülmüş ama kimseye bişey diyememiş. Yemeden içmeden kesilmiş ve hasta olmuş. Hasta olduğunu gören baba kral ülkede ki tüm şifacılara haber salmış ve oğlunu iyileştirmelerini istemiş. Fakat hiç bir şifacı bu hastalığa şifa olamamış. Bu duruma üzülenlerden biri de Stratonike’ymış. Nede olsa annesi…Evladının bu durumunu bir de kendi gözleri ile görmek istemiş ve Antonious’u ziyarete gitmiş. Antonious karşısında Stratonike’yı görünce nabzı yükselmiş, yüzüne kan gelmiş heyecanlınmış ve hareketlenmiş. Etrafında buna şahit olan kralın şifacısı durumu anlamış. Hemen krala gidip gördüklerini anlatmış.

Milas’a yıllar önce iş için gitmiştim. Çok fazla gezme imkanım olmasa da nedense aklımda hep antik kentleri ile ünlü bir ilçe olarak kaldı.Bu ziyaretimde Milas beni önce hayal kırıklığına uğrattı; sonra da kendine hayran bıraktı.

Hayallerimin bile ötesinde bir tarihe sahip bu kentte, unutulmaz anılarımız var artık. Milas’a yazlık bir belde olan Boğaziçi mevkisinde bulunan Bargilya Antik Kenti gezimiz ile başladık.

Açıkcası henüz kent adına yapılan bir kazı çalışması olmadığı için bol ağaçlıklı bir tepenin içinde, yarım yamalak yükselen harabeleri görebildik.Nisan ayı olduğu için bu dönemde yılanların bol olması sebebi ile ormanın içerisine girmedik.Bu bölgenin hemen yakınında ki Tuz Gölünde sırtınızı Bargilya Antik Kentine vererek harika fotoğraflar alabiliyorsunuz.Bizde tam öyle yaptık.Flamingoların eşliğinde hem uzaktan Bargilya’yı izledik; hem de fotoğraf çekerek keyiflendik.

Genelde gezmek için yaz aylarının tercih edildiği Bodrum’u,daha tam sezonun açılmadığı Nisan ayında, gezmeyi tercih ettik. Bunun bir çok sebebi var.

Öncelikle bir deniz tatili değil, bir kültür turu yapmak istedik.Bodrum’un yaz döneminde ki kalabalığı bizim bu gezimizde ki ziyaret noktalarına ulaşımı zorlayacaktı.Ayrıca Bodrum’da hem konaklama hem de diğer ihtiyaçlarımız için ödememiz gereken para sezonun açık olduğu tarihlerde rakam olarak bizi zorlayabilirdi.Nitekim tam da düşündüğümüz gibi oldu.Bodruma ulaştığımızda 2 gece konaklamayı planlayıp hemen kalacak bir yerler bakmaya başladık.Aradığımız bir çok otelde fiyatlar kişi başı 400 TL’den başlıyordu.Gezdiğimiz yerlerde konaklama için genelde öğretmenevlerini tercih ediyoruz.Bunun sebebi hem temiz hem de diğer otellere göre daha uygun fiyatlı olması.

Lakin Bodrum’da öğretmenevi bile bize kişi başı 220 TL fiyat verdi. Bir aile olarak gecelik ödeyeceğimiz fiyat 480 TL olacaktı.Belki Bodrum için uygun gibi görünebilir ama bizim gibi seferi aileler için daha uygun fiyata bir yer bulmalıydık.Nitekim uzun uğraşlar sonucu tam Bodrum’un merkezinde hemen Bodrum Kalesi’nin dibinde geceliği 200 TL olan denize 100 metre bir pansiyonda oda kiraladık.Öyle aman aman bişey beklemeyin.Bizim için temiz olması,duş ve tuvaletinin olması yeterli.

Bambu ağacı, tohum olarak toprağa ekildikten 5 yıl sonrasında hızla büyümeye başladığını ve günde 90 cm uzadığını biliyor muydunuz? BU özelliği onu dünyanın en hızlı büyüyen bitkisi yapıyormuş… Dünya üzerinde Coca Cola’yı satın alamayacağınız iki yer bulunuyormuş.Bunlardan birisi Kore diğeri Kübaymış. Bu gazlı içecek neredeyse her yerde satılırken, BBC’ye göre hala Kuzey Kore veya Küba’ya gitmemiş. Çünkü bu ülkeler uzun vadeli ABD ticaret ambargoları altındaymış. Tüm zamanların en çok ikizi günümüzde varmış. The Atlantic’ten bir gazeteci olan Alexis Madrigal konuyla ilgili şöyle yazmış: “İstatiksel kaydın başladığı 1915’ten 1980’e kadar doğan doğan her 50 bebekten biri ikizdi, bu da yüzde 2’ye eşdeğerdi. Sonra oran artmaya başladı. 1995’e kadar yüzde 2.5’ti. Bu oran 2001’de yüzde 3’ü aştı ve 2010’da yüzde 3’3’e ulaştı.” Dünya üzerinde ki en acı biber, Dragon’s Breath isimli ölümcül bir bitkiymiş. Bir tane yenmesi durumunda bir tür anafilaktik şoka neden olup, solunum yollarını yakıyormuş. Zaten bu biber, tıbbi tedavide cildi uyuşturabilen bir anestezik olarak kullanılmak üzere geliştirilmiş. Kanarya Adası adını kuşlardan değil köpeklerden almış. Takımadalar İspanya’nın bir parçası ve İspanyolcada bölgenin adı Islas Canarias, “köpek adası” anlamındaki Latince ifade Canariae Insulae’den gelmiş. Avustralya, Mamungkukumpurangkuntjunya Tepesi’nde yaşayan insanlar, memleketlerinin adlarını hecelemeyi öğrenmek için biraz sabırlı olmak zorundalarmış. Massachusetts’teki “Chargoggagoggmanchauggagoggchaubunagungamaugg” Gölü’ndekiler de aynı şekilde. Ancak en zorunu Yeni Zelanda’daki “Taumatawhakatangihangakoauauotamateaturipukakapikimaungahoronukupokaiwhenuakitanatahu” isimli yerde yaşayanlar deneyimliyormuş.Böylece gezegendeki uzun yer adlarını da öğrenmiş oluyorsunuz… Yalnızca iki ülkenin bayrağında mor renk olduğunu biliyor muydunuz? Nikaragua bayrağı ortasında mor bir grup içeren bir gökkuşağına; Dominika bayrağı mor tüylü bir kuş olan Sisserou papağanının resmine sahiptir. Bu ögeler onlara dünyada mor rengi kullanan iki ülke unvanını veriyormuş. 800 ada ile İsveç’in dünyadaki diğer tüm ülkelerden daha fazla adaya sahip olduğu söyleniyor. Sadece 1000 kadarında ikamet edilmekteymiş. İngiliz Kraliyet Ailesi, en ünlü kraliyet ailesi olabilir ancak daha birçok soylu bulunmaktaymış. Japonya, İspanya, Esvatini, Butan, Tayland, Monako, İsveç, Hollanda ve Lihtenştayn da dahil olmak üzere dünya genelinde toplam 43 ülkeyi yöneten 28 kraliyet ailesi varmış. Wired’e göre dünyanın en bisiklet dostu şehri Danimarka’nın başkenti Kopenhagmış.

Yer yüzünün neden girintili çıkıntılı olduğunu hiç merak ettiniz mi? Milyonlarca yüz yıl önce tüm dünya sularla kaplı iken,bugünkü dağlar aslında denizin içinde çukurlukları oluşturuyormuş.Zamanla deniz diplerinin çökmesiyle ve basıncın da etkisiyle önce dağlar sonra kayalar derken yeryüzü çukurları,kabarıklıklar,kırışıklık ve buruşmalar meydana gelmiş ve dünya bugünkü o muazzam haline dönüşmüş. Yanardağların aslında dağ olmadığını biliyor muydunuz? Yer kabuğunda bulunan lavlar basıncın etkisi ile yeryüzüne çıkmak için kendilerine bir delik ararlarmış. Bu delikten fışkırdıklarında deliğin etrafına birikip zamanla koni biçiminde bir şekil alıp sertleşiyorlarmış.Yani bizim gördüğümüz dağ şeklini oluşturuyorlar ve tepesi hala delik kalıyor.Bilmeyenlere duyurulur… Günümüzde en çok korktuğumuz doğal felaket deprem neden oluyor? Özellikle de Balıkesir neden bir deprem bölgesi? Yer kabuğunun altında hayalimizin bile yetersiz kalacağı bir sıcaklıkta kaynayan o lavlar var ya, işte depremlerin kaynağı da bu lavlarmış. Yer altında ki bu muhteşem sıcaklıkta ki ani değişmeler ve hareketler malesef ki hiç istemediğimiz bu doğal felaketi gerçekleştiriyormuş.Çünkü o lavların hareketi ve sıcaklık değişimi yeraltında erime,çökme gibi hareketlere sebep oluyormuş.Demek ki Balıkesir’in altında bu hareketlenme çok fazla… Yazın bile karların erimediği 2700 metrenin üzerinde ki yüksekliklerde ülkemizde hala kış turizmi yapılabildiğini haberlerden duymuşsunuzdur. Haberlere bile konu olan Antalya bölgesinde önce dağda kayak yapıp sonra denize girenlere hep imrenmişimdir.Bir günde hem yaz hem kış sporlarını gerçekleştirebildikleri için.. Yazın 40 derece sıcakta nasıl olurda o dağda ki kar erimez diyorsanız işte cevabı; 2700 metrenin üzerinde yaz da olsa gündüz eriyen karlar gece yeniden donuyormuş. Çünkü 2700 metreden sonra ki yüksekliklerde dağların zirvelerinde sıcaklık geceleri hep sıfır derecenin altında oluyormuş.Gündüz ve gece arasında ki fark oldukça fazlaymış. Mağaraları yağmur suyunun oluşturduğunu biliyoruz ama nasıl? Yağmur suyunun içinde Karbondioksit gazı bulunuyormuş.Bu su dağların çatlaklarından girerek içinde bulundurduğu gazların eritme özelliğiyle dağların derinlikerinde muazzam boşluklar bazende yarık ve çatlaklar oluşturup kendine yollar açıyormuş. Böylece devasa mağaralar yıllar geçtikçe oluşmuş. Denizler bazen büyük dalgalarla bazen de nerdeyse hiç yok denecek kadar durgun dalgalarla bizi karşılıyorlar. Bu dalgaların tek sebebi ise rüzgarmış. Denizcilerin uyaranı da rüzgar demek ki… Şimdi size deniz ne renk desem mavi diyeniniz mutlaka çıkar. Ama deniz aslında rengarenkmiş.Daha doğrusu duruma göre renk alıyor.Deniz suyu,beyaz ışığın meydana getirdiği renkli ışınımları emiyormuş. Mesela güneşli havalarda ilk olarak ana renklerden kırmızı,sarı,yeşil ışınımları emen deniz suyu maviyi sona bıraktığı için kendi renginin mavi gözükmesine sebep oluyormuş.Bu renk günün her saati ve güneş ışınlarına göre değişiklik gösteriyor.Güneşli havada deniz mavi iken,kapalı hava da gri olabiliyor mesela.Denizin derinliğine göre ve dip florasına göre de renk değiştiren deniz rengarenk güzelliğiyle hepimizin vazgeçilmezi. Bir geminin ufukta yavaş yavaş kaybolmasını izleyin. Dikkat ederseniz gemi suya batar gibi yavaş yavaş koybolacaktır. Hattı en sonda geminin upuzun bir direği kalacak ve sanki en son o denize batıyor gibi yok olacaktır.İşte bunun sebebi dünyanın yuvarlak olmasının ispatıymış.Birisi size dünyanın yuvarlak olduğunu ispat edin derse ufka giden bir gemiyi takip etmesini söyleyin yeter… İnsanların vücudunda kan dolaşması gibi,ağaçların gövdesinde de bir sıvı dolaşıyormuş. Özellikle çamgiller ailesindeki ağaçlarda bulunan bu sıvıyı aslında hepimiz biliyoruz. Günümüzde cila,vernik gibi bir çok işlemde kullanılan reçine adı verilen bu sıvıyı toplamak için ağacın gövdesine yarıklar açıp bu yarıkların en alt kısmına kova asıyorlarmış. Eğer ağaçlarda asılı kovalar görürseniz işte bunun sebebi bu olaydır bilmiş olun…

Geçtiğimiz günlerde Gaziantep’in Araban ilçesi CHP’li Belediye Başkanı Hasan Doğru partiden istifa etmişti. Üstelik bu kişi bir de en son yapılan il kongresi seçimlerinde, seçilen delegeler tarafından CHP Kurultay Delegesi yapılmış. Acaba bu adaya oy veren delegeler şimdi ne düşünüyordur?

O seçimde kime oy verdiklerini biliyorlar mıydı, yoksa birileri onlara bu adama oy vereceksiniz mi dedi?

Bu adamı ne kadar tanıyorlardı?

Bugünkü yazıma çok sık kullandığınız yanlış atasözlerinin doğruları ile başlamak istiyorum. “Azimli sıçan duvarı deler” , “Göz var izan var, “Abdal’a malum olurmuş”, “Sus küçüğün söz büyüğün” ve “Hayy’dan gelen Hu’ya gider” atasözleri çoğu kişi tarafından yanlış biliniyormuş. Doğruları yazdığım şekilde… Erkeklerin saçı, kadınlarınkine kıyasla çok daha kalın ve bu nedenle de genellikle daha sert oluyormuş bilginize… Hemen bir dilek tutarsınız yıldız kayınca! İyi de nedir bu yıldız kayması?Yıldız kayması denen şey bir meteorun atmosfere girdiğinde yanmasından ibaretmiş. 1960’lı yıllarda kediler, casus olarak Kremlin ve Rusya konsolosluklarına gönderiliyormuş. Akustik Kedi adı verilen projede kedilerin içerisine ameliyatla bataryalar, mikrofonlar ve benzeri cihazlar yerleştiriliyormuş.Kedilerein böyle bir özelliği olduğunu ve casus olarak kullanıldıklarını bende ilk defa duyuyorum… Bir zamanların favori oyunu Süper Mario oyununu hepiniz bilirsiniz.BU oyunda ki bulutlar ile çalıların aynı şekilde olduğunu farketmiş miydiniz?Sadece renkleri değişik.Ayrıca Mario, blokları kafasıyla değil yumruğuyla kırıyor.Kafası ile kırdığını sananların sayısı oldukça fazla… Victor Hugo’nun başyapıtı niteliğindeki bir dünya klasiği olan “Sefiller” isimli romanı, aynı zamanda şimdiye kadar yazılmış en uzun cümleyi de içeriyormuş. Üçüncü bölümde yer alan ve 823 kelimeden oluşan cümleyi bitirmek için dakikalarca okumak gerekiyor. Dünyanın en pahalı kitabı olma özelliği taşıyan Leonardo da Vinci’nin el yazması olan kitabı “Codex Leicester”in alıcısı Bill Gates bu eser için 48.4 milyon dolar ödemiş.Adamda para var huzur var… Eski kitapların neden güzel koktuğunu hiç merak ettiniz mi? Kimyager Matija Strlic tarafından yapılan araştırmaya göre, eski kitapların cazibesi, kahve ve çikolata kokmalarından kaynaklanıyormuş. ABD başkanları sizce neye hasret kalıp asla yapamıyorlar? İster inanın ister inanmayın ama araba kullanamıyorlar. Çünkü bir kere başkan seçildiğinizde, göreviniz bittikten sonraki hayatınız da dahil olmak üzere halka açık alanlarda araba kullanamıyor muşsunuz… Balık asla yemem ya da deniz ürünlerine alerjim var diyen kadınlara sesleniyorum.Dudağınıza sürdüğünüz rujların yuzde 90’ı balık pulu içeriyormuş…

Eskiden insanların yaptıkları suçlara karşı bazı cezalara idam uyguladıklarını biliyorsunuz. Peki size bir ülkede bir hayvanın işlediği suçtan dolayı idam edildiğini söylesem ne dersiniz? 1386 yılında Fransa’da bir çocuğun ölümüne neden olan domuz, halkın karşısında asılarak idam edilmiş. Domuzlara bu hareketle bir mesaj vermiş oldular demek ki. Ya böylesi de var işte… Sizce dünyada en fazla otomobil hangi şehirde vardır? Sayı olarak bilmem ama Los Angeles’te otomobiller tarafından işgal edilen yer, toplam alanın dörtte birini oluşturmaktaymış. Dünya’nın en tembel canlısı sizce ne olabilir? Koalalar, neredeyse bütün yaşamlarını ağaçta geçirirlermiş. Hatta bazen ağacın yaprakları bittiğinde bile, inmeye üşenip yeni yaprakların büyümesini bekledikleri bile oluyormuş. Yani dünyanın en tembel canlıları olduğu söyleniyor. Bir insanın yaşaması için malum kana ihtiyacı var. Hani korku filmlerinden tanışık olduğumuz kanla beslenen vampirler var ya insanın kanını emip hayatını alıyorlar. Peki gerçek yaşamda kanımızı emen sinekler acaba vampirler gibi canımızı alabilirler mi? Eğer aynı anda 1 milyon 200 bin adet sinek vücudunuza yapışıp kanınız emmeye başlarsa öldünüz demektir.Haberiniz ola… Çocukluk kahramanımız Pinokyo’yu bilmeyen yoktur.Hani yalan söylediğinde burnu uzayan o sevimli karakter sizce nasıl ortaya çıkmış olabilir? Gerçeklik payı var mıdır? Karşınızda ki kişi yalan söylediğinde burnu uzamıyor ama burun ısısı yükseliyormuş.Hatta bu olaya “Pinokyo Efekti” deniyormuş. Bundan sonra karşınızda ki kişinin yalan söyleyip söylemediğini burun ısısını ölçerek anlayabilirsiniz. At üzerinde duran adam heykellerine denk gelmişsinizdir. Peki bu heykellerin aslında çok derin anlamları olduğunu biliyor muydunuz? Anglo-Sakson kültürüne göre, atın iki ön ayağı da havadaysa kişi savaşta ölmüş; Atın ön ayaklarından bir tanesi havadaysa savaşta aldığı yara yüzünden; bütün ayakları yerdeyse de kişi doğal sebeplerden ölmüş demekmiş.Bundan sonra gezerken karşınıza atlı heykeller çıkarsa hemen bu bilgileri aklınıza getirmeyi unutmayın.. Bugüne kadar insan vücudunda bulunmuş en büyük bağırsak solucanının 35 metre uzunluğunda bir tenya olduğu gerçeğini bugün burda sizinle paylaşmaktan mutluluk duyuyorum. Hayvansever biri olarak bir zamanlar köpek edinmişliğim var.Tüylü dostlarımızın ortalama 250 kelimeyi tanıdıklarını ve basit matematik işlemlerini yapabildiklerini biliyor muydunuz? Ayrıca köpeklerin, bir nevi yalan makinesi gibi olduklarını da aklınızda bulundurun derim. Karşısında ki yalan söylediğinde sinirlenip havlayarak tepki gösteriyorlarmış. Son yıllarda epey moda olan düşük bel pantolonların Amerikan hapishanelerindeki mahkumlar tarafından başlatıldığını biliyor muydunuz? Mahkumlar arasında kemerle kendini asarak intihar edenlerin sayısı çoğalınca, yetkililer kemer kullanımını yasaklamış. Daha sonra çoğalan cinsel istismar olayları neticesinde ise düşük bel pantolonlar ilişkiye girmeye istekli mahkumlar tarafından bir tür işaret olarak kullanılmaya başlanmış. Düşük bel giyenlere duyurulur… Dünyanın en sadık canlısı ne olabilir. İnsan dediğinizi duyar gibiyim. İnsan eşini kaybettiğinde, hiç şüphesiz büyük bir yıkım yaşayordur. Fakat dünyada öyle bir canlı var ki adeta kendinden geçiyor. Sakın cüssesine bakıp aldanmayın, filler eşleri öldüğünde yemeyi reddedip,gözyaşı dökerek kendilerini açlıktan ölmeye mahkum ederlermiş. Başka hangi canlı bu derece bir fedakarlıkta bulunabilir.Görseniz hayvan dersiniz..